MUKANDA WA YAKOBO

 

John S. Robertson

 

Table des matières abrégée :

1        Meyi a kumpala

2        Nshapita 1

3        Nshapita 2

4        Nshapita 3

5        Nshapita 4

6        Nshapita 5

 

Table des matières détaillée :

1        Meyi a kumpala

2        Nshapita 1

2.1      1:1

2.2      1:2-4

2.3      1:5-8

2.4      1:9-11

2.5      1:12

2.6      1:13-15

2.7      1:16-18

2.8      1:19-21

2.9      1:22-25

2.10          1:26-27

2.11          Udi ukanda ludimi luende.

2.12          Udi wela meji bualu bua bana ba nshiya ne bakaji ba mu lufuila mu dikenga diabo.

2.13          Udi udilama ku malu a pa buloba

3        Nshapita 2

3.1      2:1-4

3.2      2:5-9

3.3      2:10,11

3.4      2:12-14

3.5      2:15-18

3.6      2:19-23

3.7      2:24-26

4        Nshapita 3

4.1      3:1,2

4.2      3:3-6

4.3      3:7-12

4.4      3:13-16

4.5      3:17,18

5        Nshapita 4

5.1      4:1-3

5.2      4:4

5.3      4:5,6

5.4      4:7-10

5.5      4:11,12

5.6      4:13-17

6        Nshapita 5

6.1      5:1-3

6.2      5:4-6

6.3      5:7,8

6.4      5:9-11

6.5      5:12

6.6      5:13-16

6.7      5:16-18

6.8      5:19,20

 

 

 

1        Meyi a kumpala

   Yakobo udi ufundila "bisamba dikumi ne bibidi badi bena tshimuangi". Bena tshimuangi bakadi Bena Yuda, bakadi bashikama mu maloba a bungi.

   Mu matuku a kumpala a ekeleziya bena kuitabuja ba bungi bakalamata ku malu bualu bua mikenji ya Mose, bu mu Bienzedi 21:18-20.

   Ba bungi kabakajingulula ne, Tshipungidi tshia kumpala ne kupa kua mikenji kudi Mose ku Mukuna wa Sinai, "tshidi tshilua tshia kale ne tshidi tshikulukaja tshidi pabuipi ne kujimina". Kunyima kua difunda dia meyi aa mu mukanda mufundibue kudi Bena Ebelu (8:13), mushindu wa Bena Yuda bua kutendelela Nzambi, bilondeshile pa mikenji ya Mose, wakadi mujike: Bena Lomo bakabutula musoko wa Yelushalema ne ntempelo wabo. Too ne lelu Bena Isalele kabena ne ntempelo mukuabo. Lelu muaba muakadi ntempelo wabo udi muaba wa tshijla musulman.

  Bidi bimueneka ne, Pakafunda Yakobo mukanda wende, bena Ekeleziya, bakadi Bena Yuda, anyi bakadi bitabuji ba bualu bua Bena Yuda, bakananukila kuya ku nsunagoga wabo ne ku ntempelo mu Yelushalema. Petelo ne Yone bakuya ku ntempelo, diba dia kutendelela Nzambi (Bienzedi 3:1).

   Yakobo udi musue babadi bende bua kuikala ne ditanta-mana palua mateta, bua kuenda mu makasa a Mfumu wabo. Udi musue bena ditabuja bua kuenda bu bena meji: bua kuleja ditabuja diabo ku kuenza kuabo. Udi ufunda ne, Biapanga mukuabo meji, aalombe Nzambi.

 


2        Nshapita 1

2.1        1:1

Yakobo, mupika wa Nzambi ne wa Mukelenge Yesu Kilisto, kudi ba bisamba dikumi ne bibidi badi bena tshimuangi, ndi nuela muoyo 1:1

 

Yakobo udi mupika wa Nzambi ne wa Mukelenge Yesu. Udi utumbisha Mukelenge Yesu Kilisto bu mudiye utumbisha Nzambi. Mukelenge Yesu wakamba ne, “Udi kayi utumbisha Muana kena utumbisha Tatu wakumutuma” (Yone 5:23).

Bantu ba bungi badi bamba ne, Mukelenge Yesu wakadi muprofete ne muntu muimpe kadi butudi nabu mbua kulamata ku diyisha dia mu Mukanda wa Nzambi bualu bua Bunzambi bua Mukelenge wetu.

 

2.2        1:2-4

Bana betu, nububale bu disanka dionso panuapona mu mateta a mishindu ya bungi; bualu bua nudi bamanye ne diteta dia ditabuja dienu didi dienzeja ditantamana. Ditantamana dikale ne mudimu wadi muimpe tshishiki, bua nuenu nuikale bakane tshishiki, ​​bakumbane mu malu onso, kanuyi nupanga mu bualu bumue. 1:2-4

Mukelenge Yesu nkayende, pakadiye pa buloba, wakadi muteyibua “mu malu onso muomumue atudi tuteyibua nawu, kayi ne bubi”. Udi mumanye mua kutukuatshisha mu tshi-kondo tshia dikengela dietu. “Nunku, tuetu kabidi, bualu bua tudi tunyungulukibua ne tshisumbu tshinene nunku tshia  bamanyi, tumushayi bujitu buonso, ne malu mabi adi bualu butekete bua kutulenduisha, tuidikije ne kutantamana tshidi-kishilu tshietu tshia lubilu tshidi tshitekibua kumpala kuetu, batangila kudi Yesu, mubangi ne mushikiji wa ditabuja dietu. (Tangila Ebelu 4:14-16. 12:1,2).

“Kakuena diteta diakunukuata didi kadiyi dikuata muntu yonso; kadi Nzambi udi mua kueyemenyibua, ngudi kayi witabuja bua nuenu nutetshibue ne diteta didi dinupita bukole; kadi palua diteta, yeye neanuenzele njila wa kupandukila, bua nuenu numanye mua kutantamana mu diteta (1 Kolinto 10:13).

 

2.3        1:5-8

Kadi biapanga mukuabo wenu meji, aalombe kudi Nzambi udi upa bonso ne mutshima mutoke kayi ubatobolola; neamu-pebue. Kadi alombe biende ne ditabuja, kayi ne mpata; bualu bua udi wela mpata udi ufuana divuala dia mayi manene diendeshibua kudi lupepele ne diedibua mulu. Bua muntu awu    kedi meji ne, Nengangate tshintu kudi Mukelenge; muntu wa mitshima ibidi udi ututakana mu njila yende yonso. 1:5-8

Nzambi udi muimpe, udi musue kusankisha bantu bende. “Bikala kakuiyi ditabuja, muntu kena mua kumusankisha; bualu bua muntu udi ulua kudi Nzambi budiye nabu mbua kuitabuja ne, Yeye udiku, ne udi mufutshi wa badi bamukeba” (Ebelu 11:6). Yakobo wakafunda mu nshapita 3:17 ne, “Meji adi afuma mu diulu diambedi adi mimpe, pashishe adi ditalala, adi bupole, budi bualu butekete bua kuasengelela, adi mule tente ne luse ne mamuma mimpe, kaena ne mpata, kaena ne lubombo”. Nyuma Muimpe udi Nyuma wa meji.

 

2.4        1:9-11

Muanetu wa mu Kilisto udi mupuekele atumbile mu diba-ndishibua diende; ne mubanji atumbile mu dipuekeshibua diende; bualu bua yeye neajimine bu tshilongo tshia mu tshisuku. Bualu bua diba didi dibanda popamue ne lupepele lua luiya lukole ne bidi bifubisha bisosa; ne tshilongo tshiabi tshidi tshimata panshi ne bulengele bua mu mpala muatshi budi bujimina; muomumue kabidi, muntu mubanji neajimi-shibue mu njila yende. 1:9-11

Nzambi udi wamba ne, “Kudisua, kudibandisha ne njila wa malu mabi, mukana mudi wamba meyi a tshitshu, ndi mbikina” (Nsumuinu 8:13). Malu aa adi bilele bia muntu wa pa buloba. Muntu mubanji mupote mu Lumu Luimpe lua Luka. wakamba ne, “Nengambile mutshima wanyi ne, Mutshima, wewe udi ne bintu bia bungi bibuta bia bidimu bingi; wikishe, udie; unue, usanke biebe. Kadi Nzambi wakamuambila ne, Wewe udi mupote, butuku ebu mene badi balomba muoyo webe; bintu biwakulongolola nebikale kudi nganyi?” Mukelenge Yesu wakamba ne, “Muntu udi udibutshila bintu biende, kayi mubanji ku mesu kua Nzambi, udi nunku”. (Tangila Luka 12:13-21).

 

2.5        1:12

Muntu udi utantamana mu mateyi udi ne disanka; bualu bua pakamanabo kumujadika, neangate tshifulu tshia butumbi tshia muoyo tshiakalaya Mukelenge badi bamunanga. 1:12

Tuakumana kubala mu mvese 2 ne, "Bana betu, nububale bu disanka dionso panuapona mu mateta a mishindu ya bungi; bualu bua nudi bamanye ne diteta dia ditabuja dienu didi dienzeja ditantamana". Mukelenge udi musue bantu bende kukola mu ditabuja. Mufundi wa Musambu 119 wakafunda ne, “Diambedi tshiyi muanze kukengeshibua, nkadi mpambuka mu njila, kadi mpindiewu ndi ntumikila diyi diebe … bidi bimpe kundi bua nakukengeshibua, bua nyile bianyi mikenji yebe mifunda” (Musambu 119:67,71).

Biapona muntu bualu bua butekete buende, Satana udi mua kumutatshisha, yeye udi mua kuela meji ne, Nakupanga, tshiena mukumbane bua kuikala muena mudimu wa Mukelenge kabidi. Kadi mufundi wa Musambu 130:4 waka-funda ne, “Dibuikidila dia mibi didi kuudi, bua wewe uneme-kibue” (Psalm 130: 4).

 

2.6        1:13-15

Muntu kambi biende pamuteyabo ne, Ndi muteyibue kudi Nzambi; bualu bua Nzambi kena mumanye mua kuteyibua ne malu mabi, ne yeye muine kena uteya muntu; kadi muntu yonso udi uteyibua kudi lukuka luende pamukokalu ne pamulobeshalu. Pashishe lukuka, pimitalu, ludi lulela bubi: ne bubi, pakolabu budi bulela lufu. 1:13-15

Nzambi kena mumanye mua kuteya muntu ne malu mabi. Butudi nabu mbua kuikala badimuke ku mateya adi afuma ku lukuka lua mubidi. “Malu mabi adi mubidi wenza adi amueneka ne, Tshiendenda tshia malunda mabi, meji mabi,  masandi, ditendelela dia mpingu, kupaka kua manga, lukuna, kutandangana, mukawu, tshiji, kutapuluka, mpata, diyoyo, mutshiaudi, bukuatshiki bua maluvu, manaya a bundu ne malu aa onso” (Galatia 5:19-21, Tangila Matayo 15:18,19).

 

2.7        1:16-18

Bana betu bananga, kanudingibu. Kupa kuonso kuimpe ne dipa dionso diakane tshishiki bidi bifuma mu diulu, bipueka panshi bilua kudi Tatu wa munya, kudi kakuyi ne dikudi-muka anyi mundidimbi wa tshintu tshidi tshinyunguluka. Bua mu disua diende yeye wakatufuka ne diyi dia bulelela, bua tuetu tuikale mamuma makuabo a kumudilu a bifukibua biende. 1:16-18

Yakobo kena musue “bana betu bananga” bua kuikala badingibue. Nzambi udi muimpe. Udi musue bantu bende kutangila kudiye mu tshikondo tshia dikengela diabo. Nzambi udi musue kubakolesha mu njila wa ditabuja.

 

2.8        1:19-21

Bana betu bananga, numanye bienu bualu ebu. Muntu yonso umvue biende lubilu, atukishe kayi muanze kuakula, kakua-tshi tshiji lubilu; bualu bua tshiji tshia muntu katshiena tshienza malu makane a Nzambi. Nunku umushayi bukoya buonso ne divulangana dia malu mabi, nuitabuje diyi ne kalolo didi dikunyibua munda muenu, didi dimanye mua kusungila mioyo yenu. 1:19-21

 

Muena meji udi umvua.

Muena meji atukishe kayi muanze kuakula.

Muena meji kena ukuata tshiji lubilu.

 

2.9        1:22-25

Kadi nuikale benji ba diyi, kanuikadi anu bumvuyi badi, bua nunku nudi nudidinga. Bualu bua bikala muntu mumvuyi wa diyi, kayi muenji wadi, yeye udi bu muntu udi utangila mpala wende mene mu ludimuenu; bua yeye udi uditangila, udi uya biende, udi upua muoyo lukasa bua mushindu wakadiye. Kadi udi utangilatangila mikenji miakane tshishiki ya budishika-minyi, ne udi ushalamu, kayi muikale mumvuyi udi upua muoyo, kadi muikale muenji wa mudimu udi uwenza, muntu ewu neikale ne disanka mu kuenza kuende. 1:22-25

Muenji wa diyi dia Mukelenge udi biende bu muntu mu lusumuinu lua bibaki babidi. Mukelenge Yesu wakamba ne, “Muntu yonso udi mumvue meyi anyi aa ne utu waatumikila neikale bu muena meji, wakibaka nzubu wende pamutu pa dibue; mvula yakaloka, misulu yakula, bipupu biakalua, biaka-kuma ku nzubu, kadi nzubu kakupuka, bua yeye wakadi muibake pa dibue. Muntu yonso udi mumvue meyi anyi aa, kayi watumikila, udi biende bu muntu mupote, wakibaka nzubu wende pa lusenga; mvula yakaloka, misulu yakula, bipupu biakalua, biakakuma ku nzubu, nzubu wakupuka; kupuka kuende kuakadi kunene” (Matayo 7:24-27).

Mukelenge Yesu udi Dibue Dinene, “bu muaba mukole kudi mukengi mu dikenga diende, bu tshinyemenu tshia kunyeme-namu tshikondo tshia tshipupu, bu dileshi mu diba dia munya mukole” (Yeshaya 25:4). “Undombole ku dibue didi dintamba kulu bualu bua wewe udi tshinyemenu tshianyi” (Musambu 61:3).

 

2.10   1:26-27

Biela muntu meji ne, Ndi ndonda malu a Nzambi, padiye kayi ukanda ludimi luende, kadi udi udinga mutshima wende, bualu bua Nzambi bua muntu ewu budi tshianana. Bualu bua Nzambi bua bushuwa ne budi kabuyi bunyanguka ku mesu kua Nzambi Tatu budi nunku, bua kuya kutangila bana ba nshiya ne bakaji ba mu lufuila mu dikenga diabo, ne bua kudilama kayi ne ditoba dia ku malu a pa buloba. 1:26-27

Mu mvese eyi tudi ne malu asatu adi aleja muena kuitabuja bu muntu mujalame mu ditabuja diende.

 

2.11   Udi ukanda ludimi luende.

   Meyi etu adi bu mayi akelabo pa buloba, kabena bamanye mua kuasuna kabidi. Meyi a biakulakula ne meyi a busonge, adi alenduisha bena kuitabuja bakuabo badi batekete mu ditabuja. Mukelenge wakamba bualu bua bana bakese ne, “Bialenduisha muntu umue wabo wa mu bantu aba bapuekele badi bangitabuja, biakadi bimpe kumusuika dibue dinene dia kupela nadi mu nshingu muende, kumuina mu bunene bua mayi manene” (Matayo 18:6). Mona bunene bua bualu !

 

2.12   Udi wela meji bualu bua bana ba nshiya ne bakaji ba mu lufuila mu dikenga diabo.

Nzambi udi wela meji bua bakaji ba mu lufuila ne bana ba nshiya, bantu ba Nzambi badi ne bua kuela meji bua bualu buabo kabidi. Badi ba mushinga mukole ku mesu ende.

 

2.13   Udi udilama ku malu a pa buloba

   Yakobo udi wela meji bualu bua buloba bua bantu babi, bualu bua ba pa buloba badi ne Nzambi lukuna.

Mukelenge Yesu wakamba ne, “Bu nuenu bikale ba pa buloba, ba pa buloba bakadi kusua bantu babo; kadi bualu bua nuenu kanuena ba pa buloba, nakunusungulula mu ba pa buloba, nunku ba pa buloba badi nenu lukuna. Nuvuluke diyi dinakunuambila ne, Mupika kena mutambe mfumu wende. Biankengeshabo, nebanukengeshe kabidi” (Yone 15:19,20). Mukelenge, pakalombeleye bantu bende Nzambi, wakamba ne, “Tshiena nkulomba ne, Ubumushe pa buloba; ndi nkulomba ne, Ubasungile kudi bubi. Bobo kabena ba pa buloba, bu mundi meme tshiyi wa pa buloba” (Yone 17:15,16).

 

3        Nshapita 2

3.1        2:1-4

Bana betu, kanuikadi ne ditabuja dia Mukelenge wetu Yesu Kilisto, Mukelenge wa butumbi, ne kansungunsungu kudi bantu. Bua biabuela muntu mu disangisha dienu ne tukanu tua ngolo ku minu yende muluate bilulu bimpe; ne biabuela muntu mupele kabidi muluate bilulu bibi; binuatangila anu kudi muntu udi muluate bilulu bimpe, nuamba ne, Shikama biebe apa mu muaba muimpe; ne binuambila muntu mupele ne, Imanyina biebe aku, anyi, Shikama panshi pepi ne tshitekelu tshianyi tshia makasa; kanuakutapulukangana munkatshi muenu, ne kanuakulua balumbuludi badi ne meji mabi, anyi? 2:1-4

Bidi bimueneka ne, Mu matuku a Yakobo, pakabuela muntu mubanji muluate ne bilulu bimpe mu nzubu yabo ya kutendelela Nzambi, bakuabo bakalonda bilele bia ba pa buloba, bakamupesha muaba muimpe. Pakabuela muntu mupele, muluate bilulu bibi, bakamupesha muaba panshi. Bakadivuija balumbuluishi ba meji mabi. “Nzambi kena ne kansungunsungu” (Bienzedi 10:34).

 

3.2        2:5-9

Umvuayi, bana betu bananga; Nzambi kakasungula bapele ba mu bintu bia pa buloba bua kuikalabo babanji mu ditabuja ne bapianyi ba bukelenge buakalayeye badi bamunanga, anyi? Kadi nuenu nuakupetula muntu mupele. Bantu babanji kabena banuenzeja ku bukole, bobo bine kabena banukoka ku bilumbuluidi, anyi? Bobo kabena bapenda dina dia butumbi didibo banuidika, anyi? Kadi binuenza mukenji wa butumbi, udi mufunda mu Mukanda wa Nzambi ne, Sua mukuenu bu muudi mudisue, nudi nuenza bimpe; kadi binuikala ne kansungunsungu kudi bantu, nudi nuenza bualu bubi, nuaku-pishibua bu bashipi ba mikenji kudi mikenji nkayayi. 2:5-9

Paulo wakafundila Bena Kolinto ne, “Bana betu, tangilayi dibikidibua dienu ne, Kakuena ba bungi babikidibue badi bena meji mu buntu buabo, kakuena ba bungi badi bakole, kakuena ba bungi badi baledibue bena butumbi. Kadi Nzambi waka-sungula malu mapote a pa buloba bua kufuisheye nawu bena meji bundu; ne Nzambi wakasungula bintu bitekete bia pa buloba bua kufuisheye nabi bintu bikole bundu; ne Nzambi wakasungula malu mapuekela a pa buloba, ne malu adibo bapetula, ne bintu bidi kabiyiku, bua kufuisheye nabi bintu bidiku ne ntshianana; bua kakuikadi wa mu mubidi udi mua kutumba ku mesu kua Nzambi” (1 Kolinto 1:26-29).

Mu tshikondo tshia Yakobo bena babanji ba bena Yuda ba bungi bakapetula bena Kilisto. Kadi bakuabo bakitabuja Mukelenge Yesu, bu Zakayo, musangishi wa mulambu, Yosefe, muntu mubanji wa ku Alimataya, ne Nikedemo, muntu wa buneme wa ku Bafalase, muyishi wa Isalele (Luka 19:2. Luke 23:50. Yone 3:1,10).

 

3.3        2:10,11

Bua muntu yonso udi utumikila mikenji eyi mijima, bia-lendukeye ku mukenji umue, wakulua mushipi wa mikenji yonso. Bualu bua nyeye wakuamba ne, Kuendi masandi, wakuamba kabidi ne, Kushipi muntu. Nunku biwikala kuyi muende masandi, kadi biwashipa muntu, wewe wakulua mushipi wa mikenji yonso. 2:10,11

Kakuena muntu wabingishibua ku mesu kua Nzambi bua kuenza kua mikenji. Mikenji idi ituleja ne, Buonso buetu badi ne Musungidi bualu. (Tangila Lomo 3:20).

Ku tshikondo atshi Bena Yuda bakuabo, bakadi bena Kilisto, bakadi batendelela Nzambi mu nsunugoga wabo, bakadi balamata ku mikenji ya Mose. Bakuabo bakaya ku ntempelo mu Yelushalema bua kutendelela Nzambi. Kadi mufundi wa Bena Ebelu wakamba ne, Tshipungidi tshia tshikulukaja (pakadi Bena Isalele muinshi mua Mikenji ya Mose) tshiakadi pabuipi ne kujimina. (Ebelu 8:13). Yone wakafunda ne, “Mose wakatupa mikenji, kadi ngasa ne bulelela biakafuma kudi Yesu Kilisto (Yone 1:17). “Kilisto udi kundekelu kua mikenji too ne ku buakane kudi yonso udi witabuja” (Lomo 10:4).

 

3.4        2:12-14

Nuikale nuambe ne nuikale nuenze bu bantu badi bamba kulumbuluishibua kudi mukenji wa budishikaminyi. Bualu bua dilumbulula kadiena ne luse kudi muntu udi kayi muleje bakuabo luse; luse ludi lutamba dilumbulula kutumba. Bana betu, dikuatshisha kayi didi kudi muntu, biambeye ne, Ndi ne ditabuja, kadi yeye kena ne kuenza? Ditabuja adi didi dimanye mua kumusungila, anyi? 2:12-14

Meyi etu ne bienzedi bietu bidi bileja bikala ditabuja dietu didi dilelela. Kulejangana kua luse ne kua dinanga kudi mamuma a muoyo mupia-mupia mu Kilisto. Paulo wakafu-ndila Bena Galatia ne, “Nuenu, bana betu, nuakabikidibua bua budishikaminyi; kadi nudimuke ne budishikaminyi buenu kabulu tshia kusankisha natshi mubidi, kadi bualu bua dinanga dienu nukuatshilangane mudimu” (Galatia 5:13).

 

3.5        2:15-18

Bikala muanetu mulume wa mu Kilisto anyi muanetu mukaji butaka ne bakengela bia kudia bia buatshia-buatshia, bia-bambila umue wenu ne, Yayi bienu talala, nuote kapia, nuukute; kadi nuenu kanuyi nubapa bintu bidi mibidi yabo ikengela; dikuatshisha kayi didiku? Nunku ditabuja kabidi, bikaladi kadiyi ne kuenza, didi didifuila. Bulelela, mukuabo neambe ne, Wewe udi ne ditabuja, ne meme ndi ne kuenza; undeje ditabuja diebe ditapuluka ku kuenza ne meme nenkuleje ditabuja dianyi ku kuenza kuanyi. 2:15-18

Muntu udi mua kuamba ne, Paulo wakafundila Bena Efeso ne, “Nudi basungidibue ku ngasa bua ditabuja; ne diodi kadiena difuma kunudi, ndipa dia Nzambi; kadiena difuma ku midimu, bua muntu kaditumbishi” (Efeso 2:8,9). Katataka tudi tubala ne, Ditabuja, bikaladi kadiyi ne kuenza, didi didifuila. Kakuena bualu. Ku mesu kua Nzambi muntu udi ubingishibue ku ditabuja. Ku mesu kua bantu muntu udi ubaleja ditabuja diende didi dilelela bualu bua midimu mimpe yende. Ditabuja bikiladi kadiyi dimueneka ku bienzedi didi difue.

Paulo wakafundila Tito ne, “Diyi edi didi mua kueyeme-nyibua; ne bua malu aa ndi musue wewe kuaamba, mumanye ne, Nga bushuwa, bua bantu bakumana kuitabuja Nzambi bananukile mu midimu mimpe” (Tito 3:8).

 

3.6        2:19-23

Wewe udi witabuja ne, Nzambi udi umue; udi wenza bimpe; bademon badi bitabuja kabidi, badi bazakala. Kadi wewe, muntu wa patupu, udi musue kumanya ne, Ditabuja ditapu-luka ku kuenza didi diatuka, anyi? Tatu wetu Abalahama kakabingishibua ku kuenza kuende pakafileye muana wende Isaka ku tshioshelu, anyi? Wewe udi utangila ne, Ditabuja diakenza mudimu popamue ne kuenza kuende: ne ditabuja diende diakavuijibua diakane tshishiki ku kuenza kuende. Ne diyi dia mu Mukanda wa Nzambi diakashikishibua ne, Abala-hama wakitabuja Nzambi ne bakamubadila ditabuja diende bu buakane buende; bakamuidika, Mulunda wa Nzambi.  2:19-23

Muntu munene wa ditabuja, Abalahama, wakaleja ditabuja diende diakadi dilelela pakafileye Isaka ku tshioshelu. Nzambi wakamubala bu muakane bua ditabuja diende. Nzambi waka-mubikila ne, “Mulunda wanyi” (Yeshaya 41:8).

“Mbu muakitabuja Abalahama Nzambi, ne bakamubadila ditabuja edi bu buakane. Numanye bienu ne, Bantu badi ba ditabuja mbobo badi bana ba Abalahama. Bualu bua Mukanda wa Nzambi wakadianjila kumona ne, Nzambi neabingishe bantu ba bisamba bia bende ku ditabuja, wakadianjila kuambila Abalahama lumu luimpe ne, Bisamba bionso nebivudijibue disanka bua bualu buebe. Nunku badi ba ditabuja badi bavudijibua disanka ne Abalahama, muena ditabuja” (Galatia 3:6-9).

 

3.7        2:24-26

Nudi nutangila ne, Muntu udi ubingishibua ku kuenza kuende, kena ubingishibua anu ku ditabuja. Muomumue kabidi, Lahaba, mukaji wa masandi, kakabingishibua ku kuenza kuende, bualu bua yeye wakangata bamisheshe, wakabatuma mu njila mukuabo, anyi? Bu mudi mubidi mu-tapuluka ku nyuma wawu udi mufue, nunku kabidi, ditabuja ditapuluka ku kuenza didi difue. 2:24-26

Lahaba, mukaji wa masandi, ne muntu wa mu musoko wa Bena Caanana, Yeliko, wakaditeka mu muaba wa njiwu mene mene. Pakasungileye batentekedi babidi ku bianza bia bena musoko, bienzedi biende biakaleja ditabuja diende mu Nzambi wa Isalele diakadi dilelela. “Lahaba, mukaji wa masandi, kakashipibua ne bakadi ne bupidia, bualu bua wakabueja batentekedi mu nzubu ne ditalala” (Ebelu 11:31). Muinshi mua Mikenji ya Mose, yeye kakadi ne muaba mu Isalele. Bualu bua ngasa wa Nzambi yeye wakalua nkambua wa mukelenge Davidi ne kabidi wa Mukelenge wetu, bilondeshile pa buntu buende. Lahaba wakalua mukaji wa Salamona ne mamu wa Boaz, bakadi bankambua ba mukelenge Davidi. (Tangila Luta 4:21,22. Matayo 1:5. Luka 3:32).

Nzambi udi mutumbishibue ku midimu mimpe ya bena kuitabuja. Mukelenge Yesu wakamba ne, “Nunku munya wenu uteme ku mesu kua bantu, bamone midimu yenu mimpe, batumbishe kabidi Tatu wenu udi mu diulu” (Matayo 5:16).

 

4        Nshapita 3

4.1        3:1,2

Bana betu, kanulu bayishi ba bungi, bualu bua nudi bamanye ne, Netuangate dipila ditamba bunene. Bualu bua buonso buetu tudi tulenduka mu malu a bungi. Bikala mukuabo kayi ulenduka ku diyi diende ewu udi muntu muakane tshishiki, udi mumanye mua kukanda mubidi wende wonso. 3:1,2

Bena Yuda bakuabo bakaditumbisha bualu bua bakadi bayishi. Paulo wakafunda ne, “Biwikala muidike ne, Muena Yuda, udi weyemena mikenji, udi uditumbisha bua Nzambi, udi mumanye disua diende, udi wanyisha malu adi mapita-ngane buakane, udi muyishibue mikenji, wewe udi uditeke-mena ne, Ndi bianyi mulombodi wa bafofo, ndi munya wa badi mu midima, ndi mulengeshi wa bapote, ndi muyishi wa bana batekete, bualu bua ndi ne tshilejilu tshia lungenyi ne tshia malu malelela mu mikenji; nunku wewe udi uyisha mukuabo, kuena udiyisha, anyi? (Lomo 2:17-21).

“Biakula muntu, akule meyi bu mudiwu mamba kudi Nzambi; biakuata muntu mudimu, enze bu mudi bukole bua-kamupa Nzambi; enze biende bua Nzambi atumbishibue mu malu onso bua Yesu Kilisto; kudiye kuikale butumbi ne bukokeshi too ne ku bikondo bia bikondo. Amen” (1 Petelo 4:11).

 

4.2        3:3-6

Bituabueja nkanu ya kuendesha nayi tubalu mukana muatu, bua tuotu tututumikile, tudi tutshungulula mibidi yatu yonso. Tangilayi matu kabidi, nansha wowo manene be, adi endeshibua ku bipepele bikole, kadi adi atshunguludibua ku tshidimba tshitamba bukese, kuonso kudi mutshima wa muena yenda musue. Nunku ludimi ludi tshitupa tshikese, ludi lufunafuna malu manene. Tangilayi mudi kapia kakese katemesha nkunyi ya bungi be! Ne ludimi ludi kapia; ludimi ludi buloba bujima bua malu mabi munkatshi mua bitupa bietu bia mibidi; ludi lunyanga mubidi wonso ludi lutemesha matuku onso a muoyo kapia, ludi lutemeshibua nc kapia ka ku Ngena. 3:3-6

Mu bufuki bua Nzambi, nyama ya pa buloba kayena mimanye mua kutumbisha Mufuki yabo kadi bantu badi bualu bukuabo. “Mu dituku diakafuka Nzambi bantu mu tshifua-nyikiji tshiende, wakabafuka mulume ne mukaji; wakaba-sankisha, wakabidika ne Adama, mu dituku diakabafukeye” (Genese 5:1,2).

Nzambi wakafuka Adama ne Eva bua butumbi buende ne bua disanka diende, wakayikilangana nabo mu budimi wa Edene. “Yehowa wakayikila ne Mose mpala pa mpala bu mudi muntu uyikila ne mulunda wende” (Ekesode 33:11). Ndimi yetu idi bua kutumbisha Mufuki wetu ne bua kuyikila nende. Tudi ne bua kulama ndimi yetu.

Bantu babi badi bamba ne, “Netudivuije bantu bakole ku ndimi yetu; mishiku yetu itudi nayi nyetu; mukelenge ku mutu kuetu nganyi?” (Musambu 12:4). Kadi mufundi wa Musambu 39 wakamba ne, “Nendame mundi ngenda mu njila yanyi, bua tshienji bibi ku ludimi luanyi” (Musambu 39:1). Tulonde mu makasa ende.

Mukelenge Yesu wakamba ne, “Muntu muimpe udi upatula bintu bimpe mu tshibutshilu tshiende tshimpe, muntu mubi udi upatula bintu bibi mu tshibutshilu tshiende tshibi. Ndi nuambila ne, Palua dituku dia kulumbulula, nebalumbuluishe bantu bua meyi onso a tshianana akadibo bamba. Meyi ebe neakubingishe, meyi ebe kabidi neakupishe” (Matayo 12:35-37).

 

4.3        3:7-12

Bualu bua mushindu wonso wa nyama ne wa nyunyu ne wa bintu bidi bidikoka panshi ne wa bintu bia mu mayi manene bidi bibidishibua panu, biakumana kuibidishibua panu kudi bantu; kadi kakuena muntu udi mumanye mua kuibidisha ludimi panu apa; ludi tshintu tshidibo kabayi mua kukanda, ludi luule tente ne lulengu lua lufu. Tudi tutumbisha nalu Mukelenge ne Tatu; tudi tuela nalu bantu bakafukibua ne tshifuanyikishi tshia Nzambi mulawu. Ditumbisha ne mulawu bidi bipatuka mukana mumue. Bana betu, kambimpe malu aa ikaleku. Mushimi wa mayi udi upatula mayi mimpe ne mayi a bululu mu mushiku umue, anyi? Bana betu, mutshi wa nfigi udi mumanye mua kukuama oleve, anyi? Muonshi wa tumuma udi mumanye mua kukuama nfigi, anyi? Nunku mayi a luepo kaena mamanye mua kupatula mayi mimpe. 3:7-12

“Mukana mua muntu muakane mudi muamba meyi a lungenyi, ludimi luende ludi luamba kulumbulula kuakane. Mukenji wa Nzambi wende udi mu mutshima wende; biendedi biende kabiena biselemuka” (Musambu 37:30,31).

Mukaji wa buneme “udi ubulula mukana muende ne meji, diyisha dia luse didi pa ludimi luende” (Nsumuinu 31:26).

Muprofete Yeshaya wakafunda ne, “Mukelenge Yehowa wakumpa ludimi lua badi bayila bua meme kumanya mua kukuatshisha muntu mupungile ne diyi. Ku dinda ku dinda udi utabala, udi utelejeja ditshu dianyi bua kumvua bianyi bu mudi bayidi bumvua” (Yeshaya 50:4). Yeshaya udi ufunda bualu bua Muntu Muakane tshishiki, “Bualu bua muana wa muntu wakuluila bua kukeba ne bua kusungila tshidi tshijimine” (Luka 19:10). Mukelenge Yesu wakadi tshifuanyikiji tshishiki kudi bantu bende. Luka udi utuambila ne, Pakadi Mukelenge uyisha bantu mu nsunagoga wa Nazaleta: “Bantu bonso bakamuvidila, bakakema bualu bua meyi a luse akalupuka mukana muende” (Luka 4:22).

 

4.4        3:13-16

Muntu kayi udi ne meji ne lungenyi munkatshi muenu?Ku muoyo wende muimpe aleje bantu bienzedi biende mu kalolo kadi ne meji. Kadi binuikala ne mukawu wa luonji ne difuila-ngana mu mitshima yenu, kanuditumbishi ne kanudingi ku malu malelela. Lungenyi elu, kenduoluo ludi lufuma mu diulu, kadi ludi lua pa buloba, ludi lua mutshima wa pa buloba, ludi lua bademon. Bualu bua padi mukawu ne difuilangana padi diyoyo ne malu mabi onso. 3:13-16

Lungenyi lua pa buloba ludi luvuija ditapuluka ne mukawu ne ditshina. Paulo wakafundila Bena Kolinto ne, “Tudi tuamba meyi a meji munkatshi mua bantu bakamana kukola mu bualu bua Nzambi, kadi kemeji a tshikondo etshi anyi a bakokeshi ba tshikondo etshi balualua ba patupu. Kadi tudi tuamba meji a Nzambi mu bualu busokoka, meji mene akadi masokoka, akadianjila Nzambi kusungula kumpala kua bikondo bionso bua butumbi buetu. Kakuakadi umue wa bakokeshi ba tshikondo etshi wakuamanya; bua bu bobo baamanye, kaba-kadi kushipa Mukelenge wa butumbi ku mutshi mutshia-makane” (1 Kolinto 2:6-8).

 

4.5        3:17,18

Kadi meji adi afuma mu diulu diambedi adi mimpe, pashishe adi ditalala, adi bupole, budi bualu butekete bua kua-sengelela, adi mule tente ne luse ne mamuma mimpe, kaena ne mpata, kaena ne lubombo. Mamuma a buakane adi akunyibua mu ditalala kudi bantu badi benzeja ditalala. 3:17,18

 Mukelenge Yesu wakadi muena kalolo, wakamba ne, “Angatayi mutshi wanyi wa tshikokedi pa nshingu yenu, nuyile malu kundi; bualu bua meme ndi ne kalolo ne kanemu  mu mutshima wanyi; nunku nenusangane dikisha mu mitshima yenu” (Matayo 11: 29).

  Nzambi udi “Nzambi wa ditalala” (Ebelu 13:20). Mukelenge Yesu udi “Mukelenge wa ditalala” (2 Tesalonike 3:16). Muena kuitabuja udi ne ditalala ne Nzambi bualu bua mudimu wa bupikudi wa Mukelenge wetu Yesu Kilisto pa mutshi mutshiamakane. Mukelenge nkayende udi ditalala dietu. (Tangila Lomo 5:1. Efeso 2:14. Kolosai 1:20).

    Bualu bua muena kuitabuja udi ne ditalala ne Nzambi, Paulo wakadi mumanye mua kufundila Bena Filipoi ne, “Lekelayi kuditatshisha ku bualu bumue; kadi mu malu onso ku ditendelela ne ku disengelela numanyishe Nzambi bua milombu yenu ne disakidila. Ne ditalala dia Nzambi didi ditamba dijingulula dionso dia bantu, nedilame mitshima yenu ne meji enu mu Kilisto Yesu” (Filipoi 4:6,7).

 

5        Nshapita 4

5.1        4:1-3

Mvita ne difuilangana bia munkatshi muenu biakulua kudi kunyi? Kabiena bilua ku nkuka idi iluangana mu bitupa bia mibidi yenu, anyi? Nudi ne lukuka lua bintu, ne kanuena nabi; nudi nushipangana; nudi nukuma mitshima ku bintu bia bakuabo, kanuena mua kubiangata; nudi nufuilangana, nudi nuluangana mvita; kanuena ne bintu, bualu bua kanuena nubilomba. Nudi nulomba ne kanuena nuangata bintu, bualu bua nudi nubilomba bibi, anu bualu bua kubimuangalaja ku masanka enu. 4:1-3

   Mvita ne difuilangana, ne nkuka bidi bilele bia pa buloba, bidi bilele bia “muntu awu wa kale, muntu mukulukulu” (Efeso 4:22. Kolosai 3:9). Yone wakafunda ne, “Malu onso a pa buloba, lukuka lua mubidi, ne lukuka lua mesu, ne kudisua kua muoyo, kaena mafume kudi Tatu, kadi adi mafume ku buloba” (1 Yone 2:16). Bantu badi balomba bintu kudi Nzambi kadi kabena babipeta to, bualu bua badi babilomba bibi. Tshibadi balomba, badi basue kudisankisha natshi nkayabo. Nzambi udi muimpe, udi musue kusankisha bana bende. Bobo badi bamulonda mu kudipuekesha ne ditabuja badi basankishibua.

  “Mioyo yenu kayikadi ne lukuka lua biuma, nuikale ne disanka ne bintu binudi nabi, bualu bua Nzambi muine wakuamba ne, Tshiena nkulekela, nansha kakese, tshiena nkushiya tshianana” (Ebelu13:5)

 

5.2        4:4

Nuenu, bena masandi, kanuena bamanye ne, Bulunda bua malu a pa buloba budi ne Nzambi lukuna, anyi? Nunku  muntu yonso wasua kuikala mulunda wa malu a pa buloba, udi udivuija muena lukuna kudi Nzambi. 4:4

Mu Dipungila Dikulukulu, pakalonda Bena Isalele nzambi ya bantu bakadi pabuipi nabo, Nzambi wakababala bu bena masandi. Bualu buakadi bikole be ku mesu kuende. Paka-londabo nzambi ya bisamba bia bantu biakadi bibanyu-nguluke, bakakoma Nzambi nyima. Bikala bantu ba Nzambi ba lelu bapingana ku bilele bia pa buloba, bualu budi bukole ku mesu kuende. Satana udi mubikidibue ne, “Mukokeshi wa buloba ebu”, kudi Mukelenge Yesu (Yone 12:31.14:30.16:11). Bantu babi, muinshi mua bukokeshi buende, bakashipa  Mukelenge Yesu Kilisto, Muana wa Nzambi, ku mutshi mutshiamakane.

 

5.3        4:5,6

Nudi nuela meji ne, Mukanda wa Nzambi udi wamba patupu ne, Nyuma wakatutekeleye munda muetu udi ujinga too ne ku mukawu, anyi? Kadi yeye udi utupa ngasa mupite. Nunku Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, Nzambi udi upidia badi badisue, kadi udi upa badi badipuekesha ngasa, 4:5,6

Nzambi udi upidia badi badisue. Kudisua kudi bualu bukole ku mesu kuende kabidi, kadi udi upa badi badipuekesha ngasa. “Udi ubuidia babuidi, kadi udi uleja badi bapuekele ngasa” (Nsumuinu 3:34). Tudi basungidibue ku ngasa bua ditabuja (Efeso 2:8).

Ngasa udi wamba bualu bua buimpe bua Nzambi ne bua dinanga diende, bua masanka akatupabo tshianana kudiye. Nzambi wetu udi “Nzambi wa ngasa yonso” (1 Petelo 5:10).

 

5.4        4:7-10

Nunku nudikokeshe kudi Nzambi; kadi nukandamene diabolo ne yeye neanunyeme. Semenayi pabuipi ne Nzambi ne yeye neasemene pabuipi nenu. Nulengeshe bianza bienu, nuenu bantu babi, nutokeshe mitshima yenu, nuenu bena mitshima ibidi. Nunyingalaje mitshima yenu, nujinge, nudile muadi; kuseka kuenu kuandamuke kanyinganyinga; ne disanka dienu diandamuke majie. Nudipuekeshe ku mesu kua Mukelenge, ne yeye neanubandishe. 4:7-10

   Mbidi bimpe kudikokesha kudi Nzambi. Yeye udi Mufuki wetu, Udi musue kutulama ku bubi ne mateya a Satana. Satana kena mumanye mua kuimana kumpala kua Diyi dia Nzambi. Muteyi wakateya Mukelenge mu tshipela kadi Mukelenge Yesu wakamupita bukole ne Diyi dia Nzambi. Wakamua-mbila ne, “Satana umuka; bualu bua bakufunda diyi ne, Kukuila Mukelenge Nzambi webe, umuenzele yeye nkayende mudimu. Pashishe diabolo wakamushiya”(Matayo 4:10,11. Dutelonome 6:13).

   Muntu mukuabo wakamba ne, Satana udi uzakala pamoneye muana wa Nzambi mutua binu panshi – pamoneye muena kuitabuja udi ulomba Nzambi !

   Bikala muntu udipuekeshe ku mesu a Mukelenge, Mukelenge neamubandishe. Nzambi wakamba ne, “Badi bantumbisha nemba-tumbishe, ne badi bampetula nembalengulule” (1 Samuele 2:30).

 

5.5        4:11,12

Kanusonguelanganyi, bana betu. Muntu udi usonguela mua-nabo wa mu Kilisto, anyi udi ulumbuluisha muanabo wa mu Kilisto, yeye udi usonguela mikenji, udi ulumbuluisha mikenji, kadi biwalumbuluisha mikenji, wewe kuena muenji wa mikenji kadi udi mulumbuluishi wayi. Anu umue udi muedi wa mikenji ne mulumbuluishi, nyeye udi ne bukole bua kusungila ne bua kushipa. Kadi wewe udi nganyi bua wewe udi ulumbuluisha mukuenu? 4:11,12

   Butudi nabu mbua kuikala badimuke. Paulo wakafundila Bena Kolinto ne, “Nulekele kulumbulula malu kumpala kua tshikondo atshi, too ne palua Mukelenge, neasokolole biende malu masokoka a midima patoke, neamueneshe biende meji a mu mitshima; pashishe butumbi bua kudi Nzambi nebuikale kudi muntu ne muntu” (1 Kolinto 4:5).

 

5.6        4:13-17

Apu nuenu badi bamba ne, Lelu anyi makelela netuye ku musoko mukuabo, netuikaleku tshidimu tshijima, netuendu-lule mushinga, netupete bintu; kadi kanuena bamanye malu kayi neikaleku makelela. Muoyo wenu udi tshinyi? Nudi bu dibungi, didiku tshitupa tshipi, pashishe didi dijimine. Nua-kadi kuamba ne, Biasua Mukelenge, netuikale ne muoyo, netuenze kabidi bualu ebu anyi bualu abu. Kadi katataka nudi nuditumbisha mu kufunafuna kuenu; kuditumbisha kuonso kua nunku kudi kubi. Nunku muntu udi mumanye mua kuenza bualu buimpe ne udi kayi ubuenza, bualu ebu budi bubi kudiye. 4:13-17

Katuena bamanye malu a makelela. Mioyo yetu idi mu bianza bia Mufuki wetu. Tudi bamanye bualu bumue ne, Bitueyemena Mukelenge, bituamumanye yeye bimpe mu bienzedi bietu bionso, yeye neatululamishile njila yetu (Nsumuinu 3:6). Bikala mioyo yetu panshi pa buloba idi bua butumbi bua Nzambi, yeye biende neatusankishe, neatu-lombole ku dituku ku dituku. Patuamba ne, “Biasua Mukelenge”, tudi tuleja ne, Yeye udi Mfumu wetu. Tudi mu bianza biende.

 

6        Nshapita 5

6.1        5:1-3

Apu nuenu, bantu babanji, nudile bienu, nuele mbila bualu bua makenga akadi pa kulua kunudi. Bubanji buenu bua-kuoneka, bivualu bienu biakudibua kudi bishi. Ngolo yenu ne argent yenu yakukuatshibua mamoma; mamoma ayi neikale tshimanyishilu kunudi, neadie mibidi yenu bu kapia. Nuaku-dibutshila bintu mu matuku a kunshikidilu. 5:1-3

Tudimuke bualu bua mashimi a biuma. Paulo wakafundila Timote ne, “Udimushe bantu badi babanji mu tshikondo tshia mpindiewu, bua bobo kabadisu, kabateki ditekemena diabo kudi bubanji budi mua kujimina tshitupa tshipi; kadi bateke-mene Nzambi, udi utupa bintu bionso bivula bua tuetu tusanka nabi. Bobo benzele bakuabo bimpe, bikale ne bubanji bua bienzedi bimpe; badilongolole bua kupangana bintu; basue kuikala ne bakuabo luse; badibutshile bidi bitekibua bimpe bua matuku alualua, bua bobo balamate muoyo udi muoyo wa bushuwa mene” (1Timote 6:17-19).

Ekeleziya wa ku Laodiya wakadi mu muaba wa njiwu. Wakamba ne, “Ndi mubanji; ne, Nakupeta biuma; ne, Tshiena nkengela tshintu”. Kakamanya wakadi “muena dikenga ne mukengedi wa luse, ne mupele ne mufofo ne butaka” (Buakabuluibua 3:17). Ekeleziya ewu udi tshifuanyikiji tshia buena Kilisto mu matuku a kunshikidilu. Kadi Mukelenge Yesu, mu ngasa ne luse, udi wamba ne, “Tangila, ndi mudimanyike ku tshibi, ndi nkokelaku. Biumvua muntu diyi dianyi, ne udi ungunzuluila tshibi, nembuele kudiye, nendie nende bidia, ne yeye neadie nanyi” (Buakabuluibua 3:20).

 

6.2        5:4-6

Monayi, difutu dia bena mudimu bakanunowela madimi enu, dinutshidi nushala nadi ku buibi, didi diela diyi dikole; ne muadi wa bapuodi wakubuela mu matshu a Mukelenge wa Misumba Yonso. Nuakushikama mu buneme pa buloba, nuakudisankisha ne masanka enu; nuakudiundisha mitshima yenu ilue manyi a bungi bua dituku didibo bashipa. Nuaku-pisha, nuakushipa muntu muakane; yeye kena ufuilangana nenu. 5:4-6

Nzambi udi utangilatangila bienzedi bia bantu. Bena Yuda, balombodibua kudi balombodi babo, bakashipa baprofete ba Nzambi, bakashipa Muntu Muakane, Mukelenge wetu Yesu Kilisto kabidi. Yeye wakabela bayidi bende bualu bua bafundi ba mikenji, bakadi bayishi ba mikenji, ne, “Badi basue nkuasa minene mu nsunagoga, badi basue miaba minene payabo ku bidia bia disanka; bobo kabidi batu banyenga nzubu ya bakaji ba mu lufuila; batu batendelela Nzambi musangu mule anu bualu bua lubombo luabo; kupila kuabo nekutambe bunene” (Luka 20:45-47).

 

6.3        5:7,8

Nunku, bana betu, nuikale ne lutulu too ne palua Mukelenge. Monayi tshidime udi windila mamuma a mushinga mukole a pa buloba, muikale ne lutulu bua bualu buawu too ne palo-kelawu mvula ya diambedi ne yalua kunyima. Nuikale ne lutulu kabidi, nujadike mitshima yenu, bualu bua dimueneka dia Mukelenge diakulua pa buipi. 5:7,8

Bena tuseku badi bamba ne, “Mulayi wa dilua diende udi panyi? Bualu bua katshiya batatu balala tulu, malu onso adi ashala momumue bu muakadiwu ku tshibangadilu tshia bufuki”. Kabena bajingulula ne, “Mukelenge kena ushangu-luka bua kushikijeye milayi yende, bu mudi bakuabo babala dishangaluka; kadi udi nenu lutulu, kena musue umue wenu ajimine, kadi udi musue bonso balue kukudimuna mitshima yabo” (2 Petelo 3:4,9).

 

6.4        5:9-11

Bana betu, kanutontolodianganyi, bua nuenu kanulumbu-luishibu; tangilayi, mulumbuluishi udi muimane kumpala kua tshibi. Bana betu, nutangile baprofete bakamba mu dina dia Mukelenge bu tshimanyinu tshia ditantamana dia mu makenga ne tshia lutulu. Monayi, tudi tuidika bantu baka-dikankamika ne, Badi ne disanka; nuakumvua lumu lua kudi-kankamika kua Yobo, nuakutangila bu muakamuenzela Mukelenge kunshikidilu, ne bu mudi Mukelenge muule tente ne luse ne dinanga. 5:9-11

Petelo wakafunda ne, “Wasua kunanga muoyo ne kumona matuku mimpe, akande ludimi luende ku bubi ne mishiku yende bua kayidingi. Adimuke biende ku malu mabi, enze malu mimpe; akebe biende ditalala, adilonde” (1 Petelo 3:10,11). “Ambayi anu meyi mimpe adi mua kudiundisha bantu bua kuvuidijila bantu badi baumvua disanka” (Efeso 4:29).

Yobo wakakenga mene mene kadi mu makenga ende kakamba bualu bubi ku mishiku yende nansha (Yobo 2:10). Pakalua balunda bende, Elifaza, Biledada ne Sofa, bua kumu-samba mu dikenga diende dikole, bobo bakamubanda bu muntu mubi, bu muntu wakapenda Nzambi. Nzambi wakadi nabo tshiji. Wakambila Elifaza ne, “Tshiji tshianyi tshidi tshitema kuudi ne kudi balunda bebe babidi. Bualu bua kanuakuamba meyi malelela bua bualu buanyi, bu mudi muntu wanyi Yobo wamba … muntu wanyi Yobo neanulombele Nzambi. Bualu bua nengumvue disengelela diende bua bualu buenu, bua tshinuenzedi bibi bua bupote buenu. Bua kunuakuamba meyi malelela bua bualu buanyi, bu muakamba muntu wanyi Yobo” (Yobo 42:7,8).

Yobo udi tshilejilu tshia lutulu ne tshia dinanukila bidi bisa-nkisha Nzambi. Nzambi wakasankisha Yobo, pakafuaye, yeye wakadi muntu mununu, matuku ende muule tente ne disanka.

 

6.5        5:12

Kumpala kua malu onso, bana betu, kanuditshipi nansha kudi diulu, nansha kudi buloba, nansha ne mutshipu mukuabo; kadi E wenu ikale E ne Nansha wenu ikale Nansha, bua nuenu kanudibueji mu dipila. 5:12

Mukelenge Yesu wakambila bantu mu kuamba kuende ku mukuna ne, “Nuenu nuakumvua diyi diakambilabo bantu ba kale ne, Kuditshipi tshianana, wenzele Nzambi mitshipu yebe; kadi meme ndi nuambila ne, Kanuditshipi; ne kudi diulu, bualu bua diulu didi nkuasa wa Nzambi butumbi bua Nzambi; ne kudi buloba, bualu bua buloba budi tshitekelu tshia makasa ende; ne kudi Yelushalema, bualu bua Yelushalema udi musoko wa Mukelenge Munene. Wewe kuditshipi kudi mutu webe, bualu bua wewe kuena mumanye mua kuvuija lusuki lumue anyi lutoke anyi lufike. Nuikale ne diyi ne, E, E, anyi Nansha, Nansha. Diyi ditentekesha pamutu didi difuma kudi bualu bubi” (Matayo 5:33-37).

 

6.6        5:13-16

Muntu udi ne dikenga munkatshi muenu, anyi? Alombe biende Nzambi. Muntu udi ne disanka, anyi? Imbe biende misambu. Muntu udi ne disama munkatshi muenu, anyi? Abikile biende bakulu ba ekeleziya; bobo bamulombele Nzambi, bamuele manyi mu dina dia Mukelenge; ne kulomba kudi ne ditabuja nekusungile muena disama, ne Mukelenge neamubishe; ne bikaleye muenze bualu bubi, Nzambi neamu-buikidile bubi buende. Nunku nutondelangane mibi yenu, nulombelangane Nzambi, bua nuenu nukoleshibue. 5:13-16

   Patuikala ne dikenga, tulombe Nzambi. Nzambi udi mui-mpe. Mukelenge Yesu wakambila bayidi bende ne, “Tatu mene udi munusue, bualu bua nuenu nuakunsua meme, nuakuitabuja ne, Nakafuma kudi Tatu, nakulua pa buloba; ndi ngumuka pa buloba kabidi, nempingane kudi Tatu” (Yone 16:27,28). “Bualu bua tuetu tudi ne muakuidi munene wakupita mulu onso, Yesu muana wa Nzambi mene … nunku, tusemene ne dikima pepi ne nkuasa wa butumbi wa ngasa, bua tuetu tupete luse ne bua tusangane ngasa bua kutukuatshisha mu tshikondo tshia dikengela dietu” (Ebelu 4: 14-16).

Patualomba Nzambi, tudi ne bua kuamba, bu Yakobo wakafunda mu nshapita 4:5 ne, Biasua Mukekelenge.

Muntu udi ne disanka, anyi? Imbe biende misambu.  “Nuimbile Mukelenge misambu, numutumbishe ne biombelu bia mitshima yenu. Misangu yonso nusakidile Nzambi Tatu bua bintu bionso mu dina dia Mukelenge wetu Yesu Kilisto” (Efeso 5:19,20).

 

6.7        5:16-18

Disengelela dia muntu muakane didi ne bukole bua bungi mu kuenza kuadi. Eliya wakadi muntu wa mutshima muomumue netu, ne yeye wakalomba Nzambi ne kulomba kukole bua mvula kayiloki; ne mvula kayakaloka pa buloba too bidimu bisatu ne ngondo isambombo. Yeye wakalomba Nzambi kabidi; ne diulu diakatuma mvula ne buloba buakamenesha mamuma abu. 5:16-18

Bikala disengelela dia muntu muakane umue ne bukole bua bungi mu kuenza kuadi, tuela meji wa bukole bua bantu ba Nzambi mu disangisha bua kulomba Nzambi popamue!

“Nyuma Muimpe kabidi udi ukuatshishangana netu mu butekete buetu; bua katuena bamanye mua kulomba Nzambi bu mutudi nabu mbua kumulomba, kadi Nyuma muine udi utuakuila ne mikemu idi kayi mua kuambibua. Nzambi, udi ukeba mu mitshima ya bantu, udi mumanye meji a Nyuma ne, Udi wakuila basanto bu mudi Nzambi musue” (Lomo 8:26:27).

Eliya wakadi muntu bu tuetu. Yeye, bu tuetu, wakadi mapanga ende, kadi ditabuja diende ne ditekemena diende biakadi mu Nzambi wa Bukole Buonso.

Mvula kayakaloka pa buloba bua Isalele bualu bua bienzedi bibi bia bantu. Bakakoma Nzambi nyima, bakalonda nzambi bakuabo, Baala ne Bashela. Nzambi, mu luse, wakumvua dilomba dia muntu wende Eliya, wakatuma mvula a bungi. (Tangila 1 Bakelenge 17:1. Nshapita 18).

 

6.8        5:19,20

Bana betu, bikala mukuabo wa munkatshi muenu upambuka mu njila wa bushuwa, ne mukuabo umuandamuna; amanye biende ne, Muntu udi wandamuna muntu mubi ku dipambuka dia mu njila wende, yeye neasungile muoyo wa muntu ku lufu, neabuikidile malu mabi a bungi. 5:19,20

“Bana betu, bikala muntu mutulukile ku bualu bubi, nuenu badi ne Nyuma, numupingishe kudi Nzambi ne mutshima wa kalolo; udimuke biebe, bua wewe kuteyibu” (Galatia 6:1).

Bakuabo badi bamba ne, Mvese 19 udi wamba bualu bua muanetu mukuabo mu Kilisto, kadi mu mvese 19 Yakobo udi ufunda bualu bua kukudimuna kua mutshima wa muntu mubi. “Udi upandisha mioyo ya bakuabo udi ne meji” (Nsumuinu 11:30).

Nsumuinu wa muana muakunyi mu Luka nshapita 15 udi uleja mutshima wa Nzambi kudi muntu mubi udi umukeba.  Muana muakunyi wakatangadija bintu biende bionso ku malu mabi akenzenzeye. Makenga akamukuata. Wakabanga kuela meji bua nsombelu muende. Yeye wakamba ne, “Meme ndi nfua ne nzala kunoko? Nembike, nenye kudi tatu wanyi, nemuambile ne, Tatu, nakuenzela diulu bibi, nakuenza bibi ku mesu kuebe kabidi. Tshiena bianyi muimpe kabidi bua kumbikilabo ne, Muanebe, umbueje mu mudimu bu bena mudimu bebe bakuabo. Yeye wakabika, wakalua kudi tatu wende. Pakadiye kuakua, tatu wende wakamumona, luse luakamukuata, wakanyema lubilu, wakamuela tshitupa ku nshingu, wakamutuatua mishiku. Muana wakamuambila ne, Tatu, nakuenzela diulu bibi, nakuenza bibi ku mesu kuebe kabidi; tshiena bianyi muimpe kabidi bua kumbikilabo ne, Muanebe. Kadi tatu wende wakambila bantu bende ne, Nulue ne tshilulu tshidi tshitambe buimpe, numuluatshishetshi; numuele kakanu ku munu ne bisabata ku makasa. Nulue ne muana wa ngombe udi ne manyi, numushipe, tudie bietu, tusanke bietu, bualu bua muana wanyi ewu wakadi mufue, udi ne muoyo kabidi; wakadi mujimine, wakamueneka. Baka-banga kusanka” (Luka 15:17-24).

 

 “Wewe neundeshe njila wa muoyo.

Tshiuwidi  tshia masanka tshidi pabuipi nebe;

 masanka adi mu tshianza tshiebe tshia balume

tshiendelele” (Musambu 16:11).