Dikuatshisha kudi Bayishi ba Mukanda wa Nzambi

 

Mianda ya mu Mukanda

Malesona Dibeji

 

 

1        Dilesona No. 1 — Kuledibua kua Mukelenge Yesu (Matayo 1:18-25. Luka 2:1-7)

1.1      Kuledibua kua Yesu: Bualu bunene mu histoire wa bantu

1.2      Yesu udi Muana wa Nzambi

1.3      Malesona mu tshikoso

1.4      Makonka

2        Dilesona No. 2 — Balami ba Mikoko ba mu Beteleheme (Luka 2:8-20)

2.1      Bualu bua Beteleheme

2.2      Balami badi bitabuja mukenji wa muanjelo

2.3      Malesona mu tshikoso

2.4      Makonka

3        Dilesona No. 3 — Bena Meji badi balua bua kukukuila Mukelenge Yesu (Matayo 2:1-13)

3.1      Mukelenge Helode

3.2      Malesona mu tshikoso

3.3      Makonka

4        Dilesona No. 4 — Yesu udi ku Disanka dia Kupita kua Yehowa (Luka 2:41-52)

4.1      Yesu udi utumikila meyi a baledi bende

4.2      Malesona mu tshikoso

4.3      Makonka

5        Dilesona No. 5 — Disanka dia Kupita kua Yehowa (Ekesode 12:1-20)

5.1      Mukelenge Yesu udi Muana wa mukoko wa Nzambi

5.2      Makonka

6        Dilesona No. 6 — Kuledibua kua Yone Mubatiji (Luka 1:5-25, 57-68,80)

6.1      Kuledibua kua Yone

6.2      Malesona mu tshikoso

6.3      Makonka

7        Dilesona No. 7 — Dibatiza dia Mukelenge Yesu (Matayo 3:13-17)

7.1      Bualu bua Yone Mubatiji

7.2      Nyuma Muimpe udi upueka pambidi pa Mukelenge

7.3      Dibatiza dia muena kuitabuja

7.4      Malesona mu tshikoso

7.5      Makonka

8        Dilesona No. 8 — Satana udi uteya Mukelenge Yesu mu Tshipela (Matayo 4:1-11)

8.1      Diteya dia kumudilu

8.2      Diteya dibidi

8.3      Diteya disatu

8.4      Malesona mu tshikoso

8.5      Makonka

9        Dilesona No. 9 — Kuamba kua Mukelenge Yesu ku Mukuna (Matayo 5:1-12)

9.1      Mukelenge Yesu udi ubanga mudimu wende mu Galela

9.2      Badi bapele mu mitshima yabo badi ne disanka

9.3      Badi badila badi ne disanka

Badi ne mitshima mipuekele badi ne disanka

9.4      Badi ne nzala ne nyota ya buakane badi ne disanka

9.5      Badi ne luse badi ne disanka

9.6      Badi ne mitshima mitoke badi ne disanka

9.7      Basungi ba bantu badi ne disanka

9.8      Bakakengeshibua bua buakane buabo badi ne disanka

9.9      Makonka

10     Dilesona No. 10 — Lusumuinu lua Bibaki Babidi (Matayo 7:24-29)

10.1          Muena Meji

10.2          Muena Bupote

10.3          Dilesona dinene

10.4          Dilesona dikuabo

10.5          Makonka

11     Dilesona No. 11 — Lusumuinu lua Mumiaminyi (Matayo 13:1-9, 18-23)

11.1          Kujingulula kua lusumuinu

11.2          Bunvui bakadi ba mishindu inayi

11.3          Bunvui badi bilejilu bia mitshima ya mishindu inayi

11.4          Malu adi alenduisha bantu

11.5          Malu a dilesona mu tshikoso

11.6          Makonka

12     Dilesona No. 12 — Kuondapa kua Muena Kaneke (Matayo 9:1-8. Luka 5:17-26)

12.1          Mukelenge udi uyisha mu nzubu wa muntu mukuabo

12.2          Muena kaneke

12.3          Bakuabo badi bajiana Mukelenge

12.4          Bantu bonso badi ne Muondapi Munene bualu

12.5          Kolesha mutshima webe.

12.6          Malesona mu tshikoso

12.7          Makonka

13     Dilesona No. 13 — Mukelenge Yesu udi ubatamija Tshipepele (Mako 4:35-41. Matayo 8:23-27. Luka 8:22-25)

13.1          Mukelenge Yesu udi musue bantu

13.2          Tshipupu tshikole tshidi tshipueka pa dishiba

13.3          Mukelenge Yesu udi ubulukila lupepele ne mavuala

13.4          Malesona mu tshikoso

13.5          Makonka

14     Dilesona No. 14 — Mukelenge Yesu udi umuja Nyuma wa Bukoya (Mako 5:1-20. Luka 8:26-37)

14.1          Mukelenge wakalua bua kuvuija bukole bua Satana tshianana

14.2          Bualu bua Muena Gelasa

14.3          Bualu bua bena musoko

14.4          Malesona mu tshikoso

14.5          Makonka

15     Dilesona No. 15 — Mukelenge udi ubisha Muana wa Mukaji wa Yailo (Luka 8:41-42, 49-56. Mako 5:21-24, 35-43)

15.1          Badi ne mapumbisha mu njila

15.2          Badi balua ku nzubu wa Yailo

15.3          Malesona mu tshikoso

15.4          Makonka

16     Dilesona No. 16 — Mumanyi wa Mikenji ne Mikenji ya Mose (Luka 10:25-29. Ekesode 20:1-17)

16.1          Nzambi udi upa Bena Isalele mikenji

16.2          Mikenji dikumi

16.3          Malesona mu tshikoso

16.4          Makonka

17     Dilesona No. 17— Lusumuinu lua Muena Samalea (Luka 10:30-37)

17.1          Dijingulula dia lusumuinu

17.2          Muakuidi wa Nzambi udi upita mu njila

17.3          Muena Lewi

17.4          Luse ludi lukuata Muena Samalea

17.5          Mukelenge Yesu udi ukonka Mumanyi wa Mikenji

17.6          Malesona mu tshikoso

17.7          Makonka

18     Dilesona No. 18 — Lusumuinu lua Bidia bia Dilolo (Luka 14:15-24)

18.1          Dijingulula dia lusumuinu

18.2          Badi babikidibua diambedi bapidia dibikila

18.3          Tshiji tshidi tshikuata muena nzubu

18.4          Lumu Luimpe ludi kudi bonso ba pa buloba

18.5          Malesona mu tshikoso

18.6          Makonka

19     Dilesona No. 19 — Lusumuinu lua Muana Mujimine (Luka 15:11-24)

19.1          Dijingulula dia lusumuinu lua muana mujimine

19.2          Kukudimuna kua mutshima

19.3          Tatu udi tshifuanyikiji tshia Nzambi Tatu

19.4          Bintu biakapesha tatu muanende

19.5          Muana wa ngombe udi ne manyi

19.6          Makonka

20     Dilesona No. 20 — Mukelenge udi wamba bua lufu luende (Luka 18:31-34. 1 Kolinto 11:23-26)

20.1          Mukelenge ushikija malu a Kupita kua Yehowa

Mu Getesemene

20.2          Malesona mu tshikoso

20.3          Makonka

21     Dilesona No. 21 — Lufu lua Mukelenge Yesu (Mako 15:1-26. 33-39)

21.1          Badi babueja Mukelenge Yesu tshifulu tshia meba ku mutu

21.2          Mukelenge Yesu udi upuola muoyo.

21.3          Malesona mu tshikoso

21.4          Makonka.

22     Dilesona No. 22 — Kujika kua Mukelenge Yesu (Matayo 27:57-66. Luka 23:50-56. Yone 19:38-42)

22.1          Tshimanyinu tshia Yona

22.2          Yosefe wa ku Alimataya

22.3          Nikodemo udi ulua bua kukuatshisha Yosefe

22.4          Malia wa ku Magadala

22.5          Badi ne Mukelenge lukuna badi balama lukita

22.6          Malesona mu tshikoso

22.7          Makonka

23     Dilesona No. 23 — Dibika dia Mukelenge Yesu ku Lufu (Matayo 28:1-15. Mako ch. 16. Luka ch. 24. Yone ch. 20)

23.1          Muanjelo wa Mukelenge udi umuja dibue

23.2          Malesona mu tshikoso

23.3          Makonka.

24     Dilesona No. 24 — Mukelenge Yesu udi ubanda mu Diulu (Luka 24:46-53. Mako 16:19,20. Bienzedi 1:9-11)

24.1          Mulayi wa Tatu

24.2          Mulayi wa Mukelenge Yesu

24.3          Bualu bua Toma, muena mpata

24.4          Badi bamona Yesu ubanda mu diulu

24.5          Malesona mu tshikoso

24.6          Makonka

25     Mandamuna ku Makonka a Malesona

25.1          Dilesona No. 1

25.2          Dilesona No. 2

25.3          Dilesona No. 3

25.4          Dilesona No. 4

25.5          Dilesona No. 5

25.6          Dilesona No. 6

25.7          Dilesona No. 7

25.8          Dilesona No. 8

25.9          Dilesona No. 9

25.10       Dilesona No. 10

25.11       Dilesona No. 11

25.12       Dilesona No. 12

25.13       Dilesona No. 13

25.14       Dilesona No. 14

25.15       Dilesona No. 15

25.16       Dilesona No. 16

25.17       Dilesona No. 17

25.18       Dilesona No. 18

25.19       Dilesona No. 19

25.20       Dilesona No. 20

1.  Bua lufu luende ne dibika

diende.

25.21       Dilesona 21

25.22       Dilesona 22

25.23       Dilesona 23

25.24       Dilesona 24

 

 

 

1         Dilesona No. 1 — Kuledibua kua Mukelenge Yesu (Matayo 1:18-25. Luka 2:1-7)

Bualu bua Nzambi wakatamba kusua ba pa buloba, yeye wakabapa Muanende umuepele mulela bua muntu yonso wamuitabuja kafu biende, kadi ikale ne muoyo wa tshie-ndelele (Yone 3:16).

“Kuledibua kua Yesu Kilisto kuakadi nunku: Pakadi baba wende  Malia mubangila kudi Yosefe, diambedi kabayi banze kulua popamue, bakamusangana muimitshisha difu kudi Nyuma Muimpe. Yosefe, bayende, wakadi muntu muakane, yeye kakasua kumuleja kudi bantu, wakamba kumulekela mu musokoko. Pakadiye welangana meji a malu aa, muanjelo wa Mukelenge wakamueneka kudiye mu tshilota tshiende, wakamba ne, Yosefe, muana wa Davidi, kutshinyi mua kuangata mukaji webe Malia, bualu bua udi muimita munda muende ngua Nyuma Muimpe. Yeye nealele muana mulume, umuidike ne, YESU, bualu bua yeye neasungile bantu bende ku mibi yabo. Malu aa onso akalua bua kushikija diyi dia Mukelenge diakambabo kudi muprofete ne, Mukaji utshidi kamama neimite difu, nealele muana mulume, nebamuidike dina ne, Imanuele, kuandamuna kua muaku ne, Nzambi udi netu. Yosefe wakabika ku tulu, wakenza bu muakamuambila muanjelo wa Mukelenge, waka-ngata mukaji wende; yeye kakamumanya too ne pakaleleye muana mulume: wakamuidika ne, YESU ” (Matayo 1:18-25).

“Mu matuku awu Kaisa Augusto wakela mukenji ne, Ba- fundishe mena a ba pa buloba bonso. Eku kuakadi kufundisha kua kumudilu kuakenzabo, pakadi Kulenio ngovena wa Sulia. Bantu bonso bakaya bua kufundishabo mena abo, muntu kuabo muntu kuabo. Yosefe, kabidi, wakumuka mu Galela, mu musoko wa Nazaleta, wakabanda mu Yudaya, ku musoko wa Davidi, udibo babikila ne, Beteleheme, bualu bua yeye wakadi wa mu nzubu wa Davidi ne wa tshiota tshiende; wakaya nunku bua kufundishabo dina diende ne dia Malia, wakadiye mubaka, wakadi biende ne difu. Pakadibo aku, matuku akakumbana a kuleleye. Wakalela muanende mulume, muanabute, yeye wakamu- jingila tshilulu, wakamuladika mu tshidilu tshia nyama, bualu bua mu nzubu wa tshilala benyi kamuakadi muaba” (Luka 2:1-7).

 

1.1        Kuledibua kua Yesu: Bualu bunene mu histoire wa bantu

Muprofete Yeshaya wakambila bantu bua kulua kua Yesu bu bidimu nkama muanda mutekete kumpala kua kuledibua kuende  ne, “Mukelenge muine neanupe tshimanyinu: Monayi! Mukaji utshidi kamama neimite difu, nealele muana wa balume, nea- muidike dina ne, Imanuele. Bakutulelela muana, bakutupa muana mulume, bukokeshi nebuikale pa diapa diende. Nebamuidike dina ne, Mubakemeji, Muena Meji, Nzambi Mukole, Tatu wa Tshiendelele, Mukelenge wa Ditalala” (Yeshaya 7:14. 9:6). Kale, Nzambi wakambila bantu meyi ende kudi baprofete bende, bakadi batumibue bende. Kale kale bantu kabakadi ne Mukanda wa Nzambi mujima nansha, lelu tudi ne Mukanda wa Nzambi mujima mu bianza bietu.

 

1.2        Yesu udi Muana wa Nzambi

Nzambi wakasungula Malia bua kuikala mamu wa Yesu, wakasungula Yosefe kabidi bua kulama mamu ne muana. Paka- tshina Yosefe bua kuangata Malia bu mukaji wende, muanjelo wa Mukelenge wakamuambila ne, “Kutshinyi mua kuangata mukaji webe Malia, bualu bua udi muimita munda muende ngua Nyuma Muimpe” (Matayo 1:20).

Mu matuku aa Kaisa Augusto wakadi mukelenge wa Bena Lomo. Bena Yuda bakadi muinshi mua bukokeshi buabo, bakadi mu bupika kudibo. Mu dilongolola dia Nzambi Kaisa Augusto wakela mukenji ne, Bafundishe mena a bantu bonso, muntu kuabo muntu kuabo. Yosefe wakapatuka mu musoko wa Nazaleta bua kuya ku Beteleheme, musoko wende ne wa tshiota tshiende.  Musangu mukuabo Yosefe wakadi ne nyama wa mpunda bua kutuala Malia. Mu matuku a Bena Yuda bakuabo bakadi ne nyama ya mpunda bua kubandapu pakayabo mu  ngendu.

Pakafikabo mu Beteleheme kamuakadi muaba mu nzubu wa tshilala benyi kadi bakabapesha muaba mu tshikumbi tshia nyama. Malia wakalela muanende mulume, muanabute. Waka-mujingila tshilulu, wakamuladika mu tshidilu tshia nyama. Bualu bua dikema be, bakelenge ba pa buloba kabena baledibua mu bikumbi bia nyama nansha kadi buakadi nunku bua kuledibua kua Mukelenge Yesu, Muana wa Nzambi.

Ba pa buloba kabakadi ne muaba bua kupesha Mukelenge wetu ku kuledibua kuende. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Yeye wakadi pa buloba, buloba buakafukibua kudiye, kadi ba pa buloba kabakamumanya. Wakalua kudi bintu biende, kadi bantu bende  mene kabakamuitabuja” (Yone 1:10,11). Kadi bantu bakuabo bakadi ne disanka bua kulua kuende, bakadi ne muaba mu mitshima yabo bua yeye wakaledibua mu tshikumbi tshia nyama. Tudi ne muaba mu mitshima yetu bua kumupa, anyi?

 

1.3        Malesona mu tshikoso

a)  Mukelenge Yesu wakatuluila, mufume kudi Nzambi, bua kutusungila ku malu mabi etu (1 Timote 1:15).

b)  Mukelenge Yesu udi Nzambi. Bakamuidika dina ne, Imanuele, buena kuamba ne,  “Nzambi udi netu” (Matayo 1:23).

c)  Mukelenge Yesu wakamueneka mu tshifuanyikiji tshia muntu. Dina diende, YESU, didi dituambila bua buntu buende, didi dituambila bua Musungidi. Muanjelo wakambila Yosefe ne, Umuidike ne YESU, bualu bua yeye neasungile bantu bende ku mibi yabo (Matayo 1:21). Mukelenge Yesu udi mubikidibua kabidi ne, “Muana wa muntu” (Matayo 16:13. Luka 19:10).

d)  “Mu munga muntu yonso kamuena lupandu, bualu bua kakuena dinga dina muinshi mua diulu, dipa bantu, didi dimanye mua  kutusungila” (Bienzedi 4:12).

 

1.4        Makonka

1.   Nzambi wakatamba kusua banganyi?

2.   Mukelenge Yesu wakaledibua mu musoko kayi?

3.   Malia wakaladika muana mu muaba kayi?

4.   Yosefe ne Malia kabakalala mu nzubu wa tshilala benyi bua  tshinyi?

5.   Muanjelo wakambila Yosefe bua kuidika muana nganyi?

6.   Mukelenge Yesu wakalua mu tshifuanyikiji tshia muntu bua tshinyi?

     a) Bua kumuja Bena Lomo mu buloba bua Bena Yuda.

     b) Bua kusungila bantu bende ku mibi yabo.

7.   Dina dia Mukelenge, "Imanuele", kuandamuna kua muaku didi  diamba ne tshinyi?

     a) Nzambi udi netu. b) Yesu udi Musungidi.

 

2         Dilesona No. 2 — Balami ba Mikoko ba mu Beteleheme (Luka 2:8-20)

Bualu bua tshiena nfua bundu bua lumu luimpe; bua ludi bukole bua Nzambi ku lupandu kudi muntu yonso udi witabuja (Lomo 1:16)

 

“Mu luseke alu muakadi balami ba mikoko, balala mu mpata, balama mikoko yabo mu butuku. Muanjelo wa Mukelenge waki- mana pa buipi nabo, butumbi bua Mukelenge buakabatemena; bakatamba kutshina. Muanjelo wakabambila ne, Kanutshinyi, bualu bua nakunuluila ne lumu luimpe lua disanka dinene, ne- dikale kudi bantu bonso; lelu bakunulelela Musungidi mu musoko wa Davidi, yeye udi Kilisto Mukelenge. Etshi ntshi-manyinu kunudi ne, Nenusangane muana mujingila tshilulu, mulale mu tshidilu tshia nyama. Tshisumbu tshia masalayi a mu diulu tshiakadisangisha lukasa ne muanjelo, batumbisha Nzambi, bamba ne, Butumbi buikale kudi Nzambi mu diulu, ditalala dikale panshi pa buloba munkatshi mua bantu badi basankisha Nzambi. Banjelo bakabashiya, bakaya mu diulu; balami ba mikoko bakambilangana ne, Tuyayi ku Beteleheme tutangile bualu ebu buakulua buakutumanyisha Mukelenge” (Luka 2:8-15).

 

2.1        Bualu bua Beteleheme

Beteleheme kawakadi musoko munene nansha, wakadi musoko mukese kadi wa kale kale. Mukelenge Davidi wakaledibua mu musoko ewu, mu bunsongalume buende wakalama mikoko ya tatu wende ku mikuna yakadi pa buipi. Pakaledibua Mukelenge Yesu, balami ba mikoko bakadi balala mu mpata balama mikoko yabo mu butuku. Nyama ya luonji yakadiku, nkashama, nyama ya ntambue, ne l'ours, buonso buayi yakadi mua kukuata mukoko anyi kukuata muntu. Kuneku Davidi wakashipa nyama wa ntambue, wakasungila muana wa mukoko mukana muende  (1 Samuele 17:34-36).

 

2.2        Balami badi bitabuja mukenji wa muanjelo

Balami ba mikoko “bakalua lukasa, bakasangana Malia ne Yosefe, ne muana mulale mu tshidilu tshia nyama. Pakamonabo bualu ebu, bakasokolola diyi diakabambilabo bua muana ewu. Bantu bonso bakunvua malu akabambilabo kudi balami, bakakema. Kadi Malia wakalama meyi aa onso, wakadi wela meji munda munda. Balami bakapingana, batumbisha Nzambi, bamutendelela, bualu bua malu onso akunvuabo ne akamonabo, bu muakabambilabo”  (Luka 2:16-20).

 

2.3        Malesona mu tshikoso

a)  Balami ba mikoko bakadi Bena Yuda, bantu ba mu tshisamba tshia Mukelenge Yesu. Yeye wakalua kudibo bu mukelenge wabo bua kushikija milayi ya baprofete ba kale. Bena Meji bakadi ba mu tshisamba tshikuabo, bakafuma ku buloba bukuabo ku luseke lua ku esete. Nzambi wakasungula bisumbu ebi bibidi bua kuikala bamonyi bua kuledibua kua Mukelenge. Lumu luimpe lua disanka dinene didi kudi bisamba bionso bia pa buloba.

b)  Mukelenge Yesu udi Mukelenge wa Ditalala (Yeshaya 9:6). Yeye muine wakalua bua kutupa ditalala dilelela mu mitshima yetu. Anu yeye nkayende udi mua kuambila muntu ne, “Mibi yebe yakujimijibua … ditabuja diebe diakukusungila, ya biebe talala” (Luka 7:48-50. Lomo 5:1).

c)  Mu matuku etu ditalala kadienaku munkatshi mua bisamba bia ba pa buloba, kuonso bantu badi belangana mvita. Papingana Mukelenge wa Ditalala bua kuangata bukelenge buende, yeye muine neavuijile bantu ditalala. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Mu matuku ende bantu bakane nebikale ne diakalengele, ditalala divule nedikaleku too ne pajimina ngondo tshiendelele. Yeye neikale ne bukokeshi ku mayi manene … too ne kunfudilu kua buloba (Misambu 72:7-8).

d)  Mukelenge Yesu wakambila bayidi bende ne, “Ndi nushila ditalala, ndi nupa, ditalala dianyi; tshiena nupadi bu mudi ba pa buloba banupadi. Mitshima yenu kayizakadi, kayitshinyi” (Yone 14:27.  Filipoi 4:6,7).

 

2.4        Makonka

1.   Balami ba mikoko bakadi benza tshinyi mu butuku?

2.   Nganyi wakalua kudibo ne mukenji?

3.   Balami bakadi balama mikoko mu muaba kayi?

4.   Muanjelo wakalua ne lumu lua mushindu kayi?

5.   Pakapingana balami bakenza tshinyi?

     a) Bakatshina. b) Bakadi batumbisha Nzambi.

6.   Lumu luimpe lua muanjelo luakadi kudi banganyi?

     a) Bena Beteleheme. b) Balami ba mikoko ne bantu bonso.

7.   Lumu Luimpe ludi bukole bua Nzambi ku lupandu kudi ba- nganyi?

     a) Muntu yonso udi witabuja. b) Bantu bonso.

 

3         Dilesona No. 3 — Bena Meji badi balua bua kukukuila Mukelenge Yesu (Matayo 2:1-13)

Difutu dia bubi ndufu, kadi dipa dia luse dia Nzambi mmuoyo wa tshiendelele mu Kilisto Yesu Mukelenge wetu (Lomo 6:23).

 

“Pakalelabo Yesu mu Beteleheme wa mu Yudaya mu matuku a mukelenge Helode, Bena Meji ba ku esete bakalua ku Yelu- shalema, bakakonka ne, Udi muledibue Mukelenge wa Bayuda udi kudi kunyi? Tuakutangila mutoto wende ku esete, tuakuluila kumukukuila. Pakunvua mukelenge Helode bualu ebu, mutshima wende wakapandika ne ya bantu bonso bakadi nende mu Yelushalema. Wakasangisha bakuidi banene ba Nzambi bonso ne bafundi ba bantu, wakabakonka ne, Nebalele Kilisto kudi kunyi? Bakamuambila ne, Mu Beteleheme wa mu Yudaya; bualu bua diyi edi diakufundibua kudi muprofete ne, Wewe Beteleheme, buloba bua Yudaya, kuena tshianana munkatshi mua bamfumu ba mu Yudaya, bualu bua ngovena nealupuke munda muebe, Yeye neikale mulami wa Isalele, bantu banyi. Pashishe Helode waka- bikila Bena Meji mu musokoko, wakabakonka diba mene mene diakamueneka mutoto. Yeye wakabatuma ku Beteleheme, waka- mba ne, Yayi bienu, nulonde bualu bua muana bitulu bitulu; panuamusangana, nulue kundi ne diyi, nunku meme kabidi nendue kumukukuila. Pakunvuabo diyi dia mukelenge, bakaya biabo; mutoto wakamonabo ku esete wakaya kumpala kuabo too ne pakimanawu pa buludi pakadi muana. Pakamonabo mutoto, bakatamba kusanka. Bakabuela mu nzubu, bakamona muana ne baba wende Malia; bakatua binu panshi, bakamukukuila; pa-kabululabo bibutshilu biabo, bakamusawila bintu, ngolo ne mananashi ne mula.

Nzambi wakabadimuja mu tshilota ne, Kanupinganyi kudi Helode, bakaya kuabo mu munga njila. Pakayabo, muanjelo wa Mukelenge wakamueneka kudi Yosefe mu tshilota, waka- muambila ne, Bika biebe, angata muana ne baba wende, unyemene mu Ejipitu, ushaleku too ne panakuambila; bualu Helode neakebe muana bua kumushipa” (Matayo 2:1-13).

 

3.1        Mukelenge Helode

Bena Meji bakelangana meji ne, Muana udi muledibua Mukelenge wa Bayuda budiye nabu mbua kuledibua mu musoko wabo munene. Bakebeja Bena Yelushalema ne, “Udi muledibue Mukelenge wa Bayuda udi kudi kunyi? Tuakulua kumukukuila”, bena musoko bakamanyisha mfumu wabo Helode. Yeye wakadi muntu mubi mutambe. Bena Yuda bakadi muinshi mua bukokeshi bua Bena Lomo. Bena Lomo bakapesha Helode, muena Edome, bukokeshi pamutu pabo nansha yeye kakadi muena Yuda anyi wa mu mulongo wa bakelenge ba Bayuda.  Helode ne bena musoko bakayingalala bua lumu lua kuledibua kua Yesu. Musangu mukuabo Helode wakela meji ne, Bena Yuda nebalonde mukelenge ewu mupia-mupia, nebatombokele Bena Lomo, bukelenge buanyi, butumbi buanyi, ne bubanji buanyi nebijimine, nunku wakenza ne lubombo.

Bena Meji bakabanga luendu luabo kabidi ku Beteleheme, bakamanya ne, Tudi mu njila muimpe bualu bua mutoto wakaya kumpala kuabo. Pakafikabo mu Beteleheme mutoto wakimana pa buludi pakadi muana. Bakasanka be, bakadi balue ku kunshikidilu kua luendu luabo. Bena Meji bakabuela mu nzubu, bakamona muana ne mamuende Malia, bakatua binu panshi, bakakukuila muana, pashishe bakabulula mabuki abo bua kumupesha mapa abo, ngolo ne mananashi ne mula.

   Kunyima kua malu aa Yosefe "wakabika, wakangata muana ne baba wende butuku, wakaya mu Ejipitu; wakashalamu too ne pakafua Helode … pakafua Helode … Nzambi wakamudimuja mu tshilota, wakayila mu luseke lua Galela, wakalua mu musoko, dina diawu Nazaleta (Tangila Matayo 2:13-23). Mu Nazaleta bakadi mua kusomba bimpe, kule kudi bena lukuna babo.

 

3.2        Malesona mu tshikoso

a)  Bena Meji bakadi bayishibua kudi Nzambi, bakasawila Mukelenge Yesu mapa abo ne lungenyi bualu bua malu a Nzambi. Ngolo udi tshiamu tshia bakelenge. Mukelenge Yesu wakaledibua bua kuikala Mukelenge, udi Mfuma wa bamfumu ne Mukelenge wa bakelenge (Yone 18:33-38.

      19:14-16,19).

b)  Mananashi adi a mupuya muimpe mutambe, adi atua dipembu dimpe mene. Adi amba bualu bua muoyo wa Mukelenge Yesu  ne kuenda kuende kunu munkatshi mua bantu. Bienzedi biende  ne meyi ende biakadi bu tshintu tshia mushinga mukole ku mesu kua Nzambi. Mukelenge Yesu wakasankisha Nzambi matuku onso pakadiye munkatshi mua ba pa buloba, bu tshintu tshia mupuya muimpe tshidi tshitangalaka kuonso (Matayo 3:17. 17:5). Mananashi adi atuambila kabidi bua kutendelela kua bantu ba Nzambi kudi kumusankisha bimpe.

c)  Mula udi mushindu wa kamonyi, udi ufuma ku mutshi mukuabo wa ku Arabie ne Moyen-Orient. Pakafua Mukelenge Yesu pa mutshi mutshiamakane Nikodemo ne Yosefe wa ku Alimataya bakangata tshitalu tshiende, bakatshinyengela ne mula ne alo bisangisha, mu bilulu bia line bu muakadi tshilele tshia Bena Yuda pa kujikabo bantu. Mula udi tshifuanyikiji tshia makenga ne lufu bia Mukelenge Yesu ne kujika kuende.  (Tangila Yone 19:38-42). Kilisto wakafuila bua malu mabi etu, bu mudi Mukanda wa Nzambi wamba, wakajikibua, wakubishibua ku lufu pakapita matuku asatu, bu mudi Mukanda wa Nzambi wamba (1 Kolinto15:3-4).

d)  Bu muakapesha Nzambi Bena Meji mutoto bua kubalombola kudi Mukelenge Yesu, yeye muine, wakatupesha Diyi diende  bua kutulombola kudiye. Tumupe muaba mu mitshima yetu,  Mukelenge Yesu utshidi wamba ne, “Muananyi, umpe mu- tshima webe; mesu ebe atangile njila yanyi” (Nsumuinu 23:26).

 

3.3        Makonka

1.   Nzambi wakapa  Bena Meji tshimanyinu kayi?

2.   Bena Meji bakebeja Bena Yelushalema tshinyi?

3.   Bena Meji bakasawila Mukelenge Yesu bintu kayi?

4.   Helode wakasua kuenzela muana Yesu tshinyi?

     a) Kumushipa. b) Kumutumbisha. c) Kumusawila bintu.

5.   Tshinyi tshidi tshituambila bua kujika kua Mukelenge?

     a) Ngolo.  b) Mula.  c) Mananashi.

6.   Pakapingana Bena Meji kuabo, Yosefe ne Malia bakenza tshinyi?

     a) Bakapingana ku Nazaleta.

     b) Bakanyema mu Ejipitu.

7.   Dipa dia luse dia Nzambi ntshinyi?

     (Tangila mverse wetu wa kumpala mu dilesona).

 

 

4         Dilesona No. 4 — Yesu udi ku Disanka dia Kupita kua Yehowa (Luka 2:41-52)

Bana, tumikilayi baledi benu mu Mukelenge; bua bualu ebu budi buakane (Efeso 6:1).

 

“Ku tshidimu ku tshidimu baledi ba Yesu bakaya ku Yelushalema ku disanka dia Kupita kua Yehowa. Pakadiye bidimu dikumi ne bibidi, bakabanda ku Yelushalema bu mudi tshilele tshia disanka. Pakashika matuku, pakadibo bapingana, Yesu wakadi tshitende, wakashala kunyima mu Yelushalema; baledi bende kabakamanya bualu ebu; bakadi bamanye ne, Yeye udi mu tshisumbu tshia batudi nabo mu njila; pakayabo mu njila dituku dijima; bakamukeba mu bana babo ne mu bantu bakadibo bamanye; pakapangabo kumumona, bakapingana ku Yelusha-lema bamukeba. Pakapita matuku asatu, bakamusangana mu ntempelo, mushikame munkatshi mua bayishi, unvua meyi abo, ubakonka malu; bantu bonso bakadi bunvua meyi ende bakakema bualu bua lungenyi luende ne bualu bua meyi akabandamuneye. Pakamumonabo, bakakema; baba wende wakamukonka ne, Muananyi, wakatuenzela nunku tshinyi? Tatu webe ne meme kabidi tuakukukeba tunyingalala. Yeye waka-bakonka ne, Nuakadi nunkebela tshinyi? Kanuena bamanye ne, Bundi nabu mbua kuikala mu malu a Tatu wanyi? Bobo kabakajingulula diyi diakabambileye” (Luka 2:41-50).

 

4.1        Yesu udi utumikila meyi a baledi bende

“Yeye wakapueka nabo, wakaya ku Nazaleta, wakadi utumikila meyi abo; baba wende wakalama malu aa onso mu mutshima wende. Yesu wakadiunda mu lungenyi ne mu kulepa ne mu diakalengele kudi Nzambi ne kudi bantu” (Luka 2:51,52).

 

4.2        Malesona mu tshikoso

a)  Bana badi ne bua kutumikila baledi babo bu mudi Mukanda wa Nzambi wamba. “Bana, tumikilayi baledi benu mu Mukelenge; bua bualu ebu budi buakane. Unemeke tatu webe ne mamu webe, (ewu udi mukenji wa kumudilu udi ne mulayi), bua wewe wikale ne  dikasa dimpe ne wikale ne muoyo musangu mule pa buloba” ( Efeso 6:1-3).

b)  Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Ditshina dia Yehowa   ntshibangidilu tshia lungenyi” (Nsumuinu 1:7). “Ditshina dia Yehowa” udi expression wa mu Dipungila Dikulukulu. Mu muaku wetu lelu udi utuambila bua “kunemeka kua Nzambi” ne “kuikala ne malu mabi lukuna”  (Nsumuinu 8:13).

c)  Mukelenge Yesu udi luidi luetu. Yeye wakanemeka Tatu wende wa mu diulu, wakatumikila meyi a Yosefe ne a mamuende. Mukelenge Yesu wakasankisha Nzambi ne baledi bende mu buana buende ne mu bunsongalume buende.

 

4.3        Makonka

1.   Pakaya Yesu ku Yelushalema wakadi ne bidimu bungi munyi?

2.   Pakadi Yesu mujimine, baledi bende bakamusangana mu muaba kayi?

3.   Pakamona baledi muanabo, yeye wakadi wenza tshinyi?

4.   Bana badi ne bua kuenzela baledi babo tshinyi?

5.   Mukenji wa kumudilu udi ne mulayi, ntshinyi?

     (Dilesona didi dilonda, "Disanka dia Kupita kua Yehowa"

     didi dilesona supplementaire).

 

5         Dilesona No. 5 — Disanka dia Kupita kua Yehowa (Ekesode 12:1-20)

Tangilayi, Muana wa mukoko wa Nzambi, udi umuja bubi bua ba pa buloba! (Yone 1:29).

Disanka dia Kupita kua Yehowa didi tshivulukidi tshia dipatuka dia Bena Isalele mu bupika buabo mu buloba bua Ejipitu kale kale. Bakadi bapika ba Bena Ejipitu bidimu nkama inayi, Nzambi wakatangila dikenga diabo ne wakasungula Mose bua kulua nabo mu buloba bupia-bupia, buakalayeye Abalahama (Genese 17:8).

Nzambi wakambila Mose ne, “Muntu ne muntu asungule muana wa mukoko ku nzubu ya batatu babo, muana wa mukoko ku nzubu muana wa mukoko ku nzubu … bantu bonso ba mu Isalele nebamushipe dilolo. Bobo nebangate mashi, nebamiamine ku mutshi wa pa mutu pa mushiku wa mbelu ne ku biluwa bibidi bia mushiku wa mbelu wa nzubu mudibo bamudila. Neboshe munyinyi ku kapia butuku abu, nebaudie ne mampa adi kaayi ne luevene; nebaudie ne matamba adi ne bululu” (Ekesode 12:3-8).

Nzambi wakambila Mose ne, “Bualu bua meme nempite buloba bua Ejipitu butuku abu, nenshipe banabute bonso ba mu buloba bua Ejipitu ne ba bantu ne ba nyama, nendumbuluishe nzambi yonso ya Ejipitu; meme ndi Yehowa. Mashi neikale bu tshi-manyinu tshia mu nzubu munudi; ne panamona mashi, nempite pa mutu penu, ne mulawu kawena unukuata panashipa bantu ba mu buloba bua Ejipitu” (Ekesode 12:12,13). Butuku abu Nzambi wakumuka ne Bena Isalele mu Ejipitu ne bisumbu biabo.

 

5.1        Mukelenge Yesu udi Muana wa mukoko wa Nzambi

Muana wa mukoko wa Kupita kua Yehowa udi tshilejilu tshia Mukelenge Yesu Kilisto. Dituku dikuabo Yone wakamona Yesu ulua kudiye, wakamba ne, “Tangilayi, Muana wa mukoko wa Nzambi, udi umuja bubi bua ba pa buloba. Yeye wakamanyisha bantu ne, Ewu udi Muana wa Nzambi” (Yone 1:29,34).

Mukelenge Yesu muine udi Muana wa mukoko mushipibua bua kusungila bantu bende ku malu mabi abo ne kulumbulula kua Nzambi. “Disalayi diakamutua difuma mu lubadi, Mashi ne mayi biakapatuka” (Yone 19:34). Petelo wakafunda ne, “Nuaka-pikudibua ku mashi a mushinga mukole, bu a muana wa mukoko kayi ne tshilema ne kayi ne ditoba, ku mashi a Kilisto mene” (1 Petelo 1:19). “Kanuena bena mioyo yenu. Bualu bua nuaka-sumbibua ku mushinga mukole; nunku nutumbishe Nzambi mu mubidi wenu” (1 Kolinto 6:19,20).

Bu mudi muena nzubu yonso wa mu Isalele wakadi ne bualu bua kumiamina mashi a muana wa mukoko ku mushiku wa mbelu bua kupanda kulumbulula kua Nzambi mu Ejipitu, nunku muntu yonso budiye nabu mbua kuitabuja Mukelenge Yesu bu Muana wa mukoko wa Nzambi mushipibua bua bualu buende, muntu ne muntu nkayende. “Mulambu wetu wa Kupita kua Yehowa wakashipibua, Kilisto mene” (1 Kolinto 5:7).

Butuku mene buakafilabo bantu babi Mukelenge Yesu kudi Pilato, ngovena wa Bena Lomo, bua kumushipa, Mukelenge  Yesu wakambila bayidi bende ne, "Nakutamba kusua bua kudia nenu  bidia ebi bia Kupita kua Yehowa, diambedi tshiyi muanze kukenga" (Luka 22:15). Kunyima Mukelenge wakabangadila bualu bua Bidia biende, Bidia bia Mukelenge (Matayo 2:14,15). Mukelenge Yesu wakapesha bantu bende tshivulukidi etshi bua bobo kuvuluka dinanga diende dinene kudibo, dinanga diakamu-lombola ku makenga makole ne ku lufu bua bualu buabo. Mukelenge,  pakashikisheye malu onso a Disanka dia Kupita kua Yehowa, “wakamena bidia: pakasakidileye Nzambi, wakabi-tshibula, wakamba ne, Ebi bidi mubidi wanyi wakanupebua bualu buenu; enzayi nunku bua kunvuluka. Muomumue kabidi, pakashikishabo kudia, yeye wakamema lupanza, wamba ne, Lupanza elu ludi dipungila dipiadipia dia mu mashi anyi; misangu yonso inualunua, enzayi nunku bua kunvuluka” (1 Kolinto 11: 23. Luka 22:7-20).

 

5.2        Makonka

1.   Nganyi udi Muana wa mukoko wa Nzambi?

2.   Bena Isalele bakenza tshinyi ne mashi a muana wa  mikoko?

3.   Pakamona Nzambi mashi ku mutshi wa pamutu pa mushiku   wa mbelu wa muena Isalele, yeye wakenza tshinyi?

4.   Pakadi Mukelenge Yesu pa mutshi mutshiamakane, disalayi diakenza tshinyi ne difuma​?

5.   Bena kuitabuja badi bangata Bidia bia Mukelenge bua tshinyi?

        a) bua kuvuluka Mukelenge mu lufu luende.

        b) bua kupeta luse.

 

6         Dilesona No. 6 — Kuledibua kua Yone Mubatiji (Luka 1:5-25, 57-68,80)

Ne wewe muana, nebakubikile ne Muprofete wa Udi Mutambe Bunene wa mu diulu, bua wewe neuye kumpala kua Mukelenge bua kumulongoluela njila yende  (Luka 1:76).

 

“Mu matuku a Helode, mukelenge wa Yudaya, muakuidi wa Nzambi wakadiku, dina diende Zakaya, wakadi wa mulongo wa Abiya; mukaji wende wakadi wa mu bana bakaji ba Alona, dina diende Elizabeta. Bubidi buabo bakadi bakane ku mesu kua Nzambi, bakadi balonda mikenji yonso ya Mukelenge ne meyi ende,  kabakadi ne bualu. Kabakadi ne muana, bualu bua Eliza-beta wakadi nkumba, bubidi buabo bakadi bununu” (Luka 1: 5-7).

Mu matuku aa Bena Isalele bakatendelela Nzambi mu ntempelo mu Yelushalema, ntempelo wakadi nzubu wabo wa kutendelela. Nzubu wa Tshitendelelu wa mu matuku a Mose ne Alona wakadi munyangishibue kudi bena lukuna babo musangu mule kadi bakuidi bakalonda bilele bia mu nzubu awu wa Nzambi wa kale mu ntempelo.

Pakadi Zakaya wenza mudimu wende wa buakuidi, wakabuela mu ntempelo wa Mukelenge bua kuosha musenga wa mananashi bu muakadi tshilele tshia bakuidi. “Muanjelo wa Mukelenge wakamueneka kudiye … mutshima wa Zakaya wakapandika paka-mumoneye, buowa buakamukuata. Kadi muanjelo wakamua- mbila ne, Zakaya kutshinyi, bualu bua bakunvua kulomba kuebe, mukaji webe Elizabeta neakulelele muana, neumuidike ne Yone. Wewe newikale ne diese ne disanka; bantu ba bungi nebasanke bualu bua kuledibua kuende. Yeye neakudimuje mitshima ya bana ba Isalele ba bungi kudi Mukelenge Nzambi wabo … Zakaya wakakonka muanjelo ne, Nenmanye bualu ebu munyi? Bualu bua meme ndi muntu mununu, ne mukaji wanyi udi ne bidimu bia bungi. Muanjelo wakamuandamuna ne, Ndi bianyi Gabaliele, ntu ngimana ku mesu kua Nzambi; nakutumibua bua kuakula nebe ne bua kukuluila ne lumu luimpe. Tangila, wewe neupue, kuena umanya mua kuakula too ne palua dituku dialua malu aa, bualu bua wewe kuakuitabuja meyi anyi, neajalame dituku dialua malu awu” (Luka 1:11-14, 18-20). Zakaya waka-lupuka mu ntempelo kamama, kakamanya mua kuakula ne bantu bakadi bamuindila; wakadi wakula nabo ne bianza biende.

 

6.1        Kuledibua kua Yone

Elizabeta wakalela muana mulume. “Pakalua dituku dia mua- nda mukulu, bakalua kutengula muana; bakamba kumuidika ne, Zakaya, bu dina dia tatuende. Mamuende wakandamuna ne, Nansha, bamuidike ne, Yone. Bakamuambila ne, Kakuena muena tshiota tshienu udi muidika dina edi. Bakidikishila tatuende bianza ne, Udi musue bamuidike dina kayi? Yeye wakalomba mukanda wa kufundapu, wakafunda ne, Dina diende Yone. Buonso buabo bakakema. Mukana muende muakabuluka lubilu, ludimi luende luakambuluka lubilu, wakakula utumbisha Nzambi” (Luka 1:59-64).

 

6.2        Malesona mu tshikoso

a)  Pafika mukelenge munene bua kumonangana ne bantu ba mu buloba bukuabo, udi ubatumina muntu bua kulongolola malu a luendu luende ne bua kubamanyisha bua bualu buende. Yone Mubatiji wakadi musungudibue bua kuikala mudianjidi wa Mukelenge ne bua kupingaja mitshima ya Bena Isalele ba bungi kudi Nzambi.

b)  Nzambi wakunvua dilomba dia Zakaya bua muana. Udi unvua kulomba kua bantu bende badi benda mu njila yende. Diyi dia Nzambi didi diamba ne, “Disengelela dia muntu muakane didi ne bukole bua bungi mu kuenza kuadi” (Yakobo 5:16).

c)  Zakaya wakaleja ditabuja dilelela pakidikeye muana ne, Yone, bu muakambileye muanjelo mu ntempelo. Ditabuja dilelela didi diamba ne, Diyi dia Nzambi didi dilelela, yeye muine neashikije meyi ende onso.

 

6.3        Makonka

1.   Buowa buakakuata Zakayo bua tshinyi?

2.   Muanjelo wakalua ne mukenji kayi?

3.   Dina dia mamu wa Yone nganyi?

4.   Pakapatuka Zakaya mu ntempelo wakadi wakula munyi?

5.   Zakaya wakafunda tshinyi pa mukanda wa kufundapu?

6.   Bena tshiota ba Zakaya bakasua kuidika muana Yone, anyi?

      a) To.  b) Eyo.

7.   Zakaya wakaleja ditabuja dilelela munyi?

     a) pakayikilanganeye ne muanjelo.

     b) pakafundeye ne, Dina diende Yone.

 

 

7         Dilesona No. 7 — Dibatiza dia Mukelenge Yesu (Matayo 3:13-17)

Yone wakamba ne, Nakumona Nyuma upueka mu diulu bu nyunyu wa nkutshi, wakamuikila. Nakumona bualu ebu, ne nakumanyisha bantu ne, Ewu udi Muana wa Nzambi (Yone 1:32,34).

 

“Pashishe Yesu wakumuka ku Galela, wakalua ku musulu wa Yadene kudi Yone bua Yone amubatize. Yone wakamba kubenga ne, Meme ndi ne bualu bua wewe kumbatiza meme, munyi muwakulua kundi? Kadi Yesu wakamuandamuna ne, Tuenze bietu musangu ewu, bualu bua mbimpe tukumbaje buakane buonso nunku. Yone wakitabuja. Pakamubatizabo nunku, Yesu wakumuka mu mayi; ne monayi, diulu diakamubulukila, yeye wakatangila Nyuma wa Nzambi upueka bu nyunyu wa nkutshi, umuikila; ne unvuayi, diyi diakafuma mu diulu ne, Ewu udi Muana wanyi munanga, yeye udi unsankisha bimpe” (Matayo 3:13-17).

Bua bidimu bikuabo katuena ne lumu bualu bua Mukelenge Yesu. Yosefe wakadi muena mabaya ne katuena ne mpata ne, pakadiye nsongalume yeye wakamukuatshisha mu mudimu wende. Pakadiye bu bidimu makumi asatu, yeye wakabanga kuyisha bantu bualu bua Nzambi. Wakadi munkatshi muabo bu Muena mudimu wa Nzambi, wambila bantu lumu luimpe lua Nzambi, wakamba ne, "Matuku akukumbana, bukelenge bua Nzambi budi pepi; kudimunayi mitshima yenu, nuitabuje lumu luimpe" (Luka 3:23, Mako 1:14).

 

7.1        Bualu bua Yone Mubatiji

Yone wakadi mutumibua kudi Nzambi bua kulongolola mitshima ya Bena Yuda bua kulua kua Mukelenge wabo. (Mukelenge Yesu wakaledibua mu mulongo wa bakelenge ba Bayuda bilondeshile buntu buende). Mu tshikoso, mukenji wa Yone wakadi ne, “Kudimunayi mitshima yenu; bualu bua buke- lenge bua mu diulu budi pepi. Nukuame mamuma makane adi aleja dikudimuna dia mitshima yenu” (Matayo 3:2,8). Pakakudi-muna Muena Yuda mutshima wende, wakabatijibua kudiye mu musulu wa Yadene, nunku bantu bakamuidika ne, Yone Mubatiji.

Dituku dikuabo Mukelenge Yesu wakalua kudi Yone bua yeye amubatize.Yone wakamba kubenga ne, “Meme ndi ne bualu bua wewe kumbatize meme, munyi muwakulua kundi”? Yone waka- ndamuna bimpe, Mukelenge kakadi ne bualu bua kukudimuna mutshima wende nansha, yeye wakadi “kayi ne tshilema ne kayi ne ditoba” (1 Petelo 1:19). Yeye wakambila Yone ne, “Tuenze bietu musangu ewu bualu bua mbimpe tukumbaje buakane buonso nunku”. Yone wakitabuja. Mukelenge Yesu wakangata muaba wende munkatshi mua bantu bende bu muena Yuda wa butumikidi.

 

7.2        Nyuma Muimpe udi upueka pambidi pa Mukelenge

Yone wakabatiza Mukelenge Yesu mu musulu wa Yadene. “Yesu wakumuka mu mayi; ne monayi, diulu diakamubulukila, yeye wakatangila Nyuma wa Nzambi upueka bu nyunyu wa nkutshi, umuikila; ne unvuayi, diyi diakafuma mu diulu ne, Ewu udi Muana wanyi munanga, yeye udi unsankisha bimpe” (Matayo 3:16,17). Nyunyu wa nkutshi udi tshimanyinu tshia tshintu katshiyi ne bualu, udi tshimanyinu tshia ditalala.

Pakatshidi Mukelenge ne bayidi bende yeye wakabambila ne,  “Nendombe Tatu, yeye neanupe Musambi mukuabo, ikale nenu tshiendelele, Nyuma wa bulelela mene … yeye utu wikala nenu, neikale munda muenu (Yone 14:16,17). Nyuma Muimpe wakalua bua kushikija mulayi ewu pakalua dituku dia Pentekoste.

Nyuma Muimpe udi ukuatshisha muena kuitabuja bua kuenda mu njila wa ditabuja, mu njila muimpe, udi umukuatshisha bua kuenzela Nzambi mudimu.  Muena kuitabuja yonso udi ne dipa dia Nyuma Muimpe kadi tudi mua kumunyingalaja ne malu mabi etu (Efeso 1:13,14. Lome 8:9. Efeso 4:30).

 

7.3        Dibatiza dia muena kuitabuja

Dibatiza dia muena kuitabuja mu mayi didi "un acte publique de temoinage". Ku dibatiza diende muena kuitabuja udi uma- nyisha bantu bonso ne, Ndi muena kuitabuja. Dibatiza dia mu mayi nkayadi kadiena dikumbane bua kupa muntu muoyo mupia-mupia mu Kilisto (Efeso 2:8,9).

 

7.4        Malesona mu tshikoso

a)  Pakamueneka Mukelenge Yesu munkatshi mua bantu bu Muena Mudimu wa Nzambi, Nzambi wakajadika ne, Ewu udi Muana wanyi munanga, yeye udi unsankisha bimpe.

b)  Nyuma Muimpe udi ukuatshisha muena kuitabuja mu njila wa ditabuja bua kuenda mu njila muimpe. Udi upa muena mudimu wa Nzambi bukole bua kuenzela Nzambi mudimu.

c)  Nyunyu wa nkutshi udi tshimanyinu tshia ditalala. Mukelenge wakalua ne Lumu Luimpe lua ditalala (Bienzedi 10:36-38).

d)  Mukelenge wakadi ne mutshima wa kudipuekesha, yeye kakadi ne bualu bua kukudimuna mutshima wende ne kuikala mubatijibue kudi Yone. Mukelenge Yesu wakamba ne, “Nuyile malu kundi; bualu bua meme ndi ne kalolo ne kanemu mu mutshima wanyi; nunku nenusangane dikisha mu mitshima yenu” (Matayo 11:29).

 

7.5        Makonka

1.   Dina dikuabo dia Yone nganyi?

2.   Mukelenge Yesu wakalua kudi Yone bua tshinyi?

3.   Diyi diakafuma mu diulu diakamba ne tshinyi?

4.   Yone wakamanyisha bantu bualu bua Mukelenge Yesu tshinyi?

     a) Ewu udi Muena Mudimu wa Nzambi.

     b) Ewu udi Muana wa Nzambi.

5.   Mukelenge Yesu wakadi ne bualu bua kukudimuna  mutshima wende anyi?

     a) Eyo.  b) To.

6.   Muena Kilisto udi mua kunyingalaja Nyuma Muimpe, anyi?

     a) Eyo.   b) To.

7.  Dibatiza didi dimanya mua kusungila muntu, anyi?

     a) Eyo. b) To.

 

8         Dilesona No. 8 — Satana udi uteya Mukelenge Yesu mu Tshipela (Matayo 4:1-11)

Nudikokeshe kudi Nzambi … nukandamene diabolo ne yeye neanunyeme. Semenayi pa buipi ne Nzambi ne yeye nea-semene pabuipi nenu” (Yakobo 4:7,8)

 

Nyuma wa Nzambi wakalombola Mukelenge mu tshipela bua diabolo amuteye. Mukelenge wakadi mu tshipela matuku makumi anayi, yeye wakadi ne nyama ya mu tshisuku, kakadi ne bia kudia, wakadi ne nzala, muteyi wakalua, wakamuteya.

Muteyi udi Satana, mena ende adi a bungi, Mukelenge Yesu wakamba ne, “Ku tshibangidilu yeye wakadi mushipanganyi … yeye udi muena mashimi” (Yone 8:44). Udi muidikibue ne, “Diabolo ne Satana, mudingi wa ba pa buloba bonso” (Buaka- buluibua l2:9). Satana udi muena lukuna wa Nzambi ne wa bantu bende (Genese 3:1-7. Efeso 2:1-2. 1 Petelo 5:8).

 

8.1        Diteya dia kumudilu

Muteyi wakalua, wakambila Mukelenge Yesu ne, “Biwikala Muana wa Nzambi, amba mabue aa andamuke mitanda ya bidia” (Matayo 4:3).  Tuvuluke ne, nansha Mukelenge wakadi Muana wa Nzambi yeye wakadi munkatshi muetu bu muntu. Mu buntu buende Mukelenge wakamanya makenga, pakayeye mu luendu ne Lumu Luimpe, luendu luakamutonda, wakadi ne nzala ne nyota, wakashikunka ku lukita lua Lazalo (Yone 4:6,7. 11:35). Pakalua Satana bua kuteya Mukelenge, yeye wakadi ne nzala.

Mukelenge wakambila Satana ne, “Bakafunda diyi ne, Muntu kikadi biende ne muoyo bualu bua bidia nkayabi, ikale biende nawu bualu bua meyi onso adi alupuka mukana mua Nzambi”. (Matayo 4:4). Misangu isatu muteyi wakateya Mukelenge, misangu isatu Mukelenge wakamuandamuna ku Mukanda wa Nzambi, ne, “Bakafunda diyi ne …” (Dutelonome 8:3).

 

8.2        Diteya dibidi

“Pashishe diabolo wakaya nende mu musoko wa tshijila; wakashikika pa musonga wa ntempelo, wakamuambila ne, Biwikala Muana wa Nzambi, udiele panshi, bualu bua bakufunda ne, Yeye neakufile mu bianza bia banjelo bende … nebakutuale mu bianza biabo bua wewe kukumi dikasa diebe ku dibue” (Matayo 4:5,6). Satana wakangata mvese mikuabo ya mu Mukanda wa Nzambi bua kuteya Mukelenge kadi wakateta bua kushintulula dijingulula dia mvese eyi. Wakumuja miaku itanu mu mvese 11 wa Misambu 91, "kukulamabo mu njila yebe yonso". Satana udi mudingi.  Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Satana mene udi udiandamuna bu muanjelo wa munya” (2 Kolinto 11:14). Mukelenge Yesu wakambila Satana ne, “Baku-funda kabidi ne, Kuteyi Mukelenge Nzambi webe” (Matayo 4:7. Dutelonome 6:16).

 

8.3        Diteya disatu

“Diabolo kabidi wakaya nende ku mutu kua mukuna wakadi mule be, wakamuleja makelenge onso a pa buloba ne butumbi buawu; wakamuambila ne, Nenkupe bintu ebi bionso, biwatua binu biebe panshi, biwankukuila” (Matayo 4:8,9). Satana waka- mbila Mukelenge Yesu mu kudisua kuende ne, “Nenkupe bintu ebe bionso”, kadi Nzambi wakamana kuteka Mukelenge Yesu “Mupianyi wa bintu bionso” (Ebelu 1:2. Misambu 2:8).

Mukelenge Yesu wakamuambila ne, “Satana, umuka, bualu bua bakufunda diyi ne, Kukuila Mukelenge Nzambi webe, umuenzele yeye nkayende mudimu. Pashishe diabolo waka-mushiya ne monayi, banjelo bakalua, bakadi bamukuatshisha ne biakadiye nabi bualu” (Matayo 4:10,11).

 

8.4        Malesona mu tshikoso

a)  Mukelenge Yesu udi mumanye mua kutukuatshisha palua Satana bua kututeya. “Bualu bua yeye nkayende wakakenga pakateyibue, yeye udi mumanye mua kukuatshisha badi bateyibua … nunku, tusemene ne dikima pepi ne nkuasa wa butumbi wa ngasa, bua tusangane ngasa bua kutukuatshisha mu tshikondo tshia dikengela dietu (Ebelu 2:18. 4:15). Muke-lenge Yesu wakambila Petelo ne, “Nudimuke, nutendelele Nzambi; nunku kanuponyi mu mateyi” (Matayo 26:41).

b)  Mukelenge Yesu wakapita Satana bukole ne Diyi dia Nzambi. Diyi dia Nzambi didi “muele wa Nyuma”.  Butudi nabu mbua kuluata bintu bionso bia mvita bia Nzambi ne kuangata muele wa Nyuma bua tuetu bamanye mua kuimana bakandamana  kumpala kua mateyi a Satana (Tangila Efeso 6:10-17).  Satana kena mumanye mua kuimana kumpala kua Diyi dia Nzambi.

c)  Diyi dia Mukelenge didi bu bidia bia buatshia-buatshia bua muena kuitabuja. Mukelenge Yesu wakamba ne, “Ndi bianyi bidia bia muoyo; walua kudi kena wikala ne nsala, wangitabuja kena wikala ne nyota” (Yone 6:35).  Tudi ne diyi diende bualu ku dituku ku dituku.

 

8.5        Makonka

1.   Satana wakateya Mukelenge Yesu mu muaba kayi?

2.   Mukelenge kakadi ne bia kudia bua matuku bungi munyi?

3.   Muteyi wakateya Mukelenge misangu bungi munyi?

     a) Misangu isatu.  b) Misangu inayi.

4.   Mukelenge wakapita Satana bukole ne tshinyi?

     a)  Diyi dia Nzambi.  b)  Bukole buende bunene.

5.   Mukelenge Yesu wakandamuna Satana ku mukanda kayi wa mu Mukanda wa Nzambi?

     a) Matayo.  b) Dutelonome.

6. Banganyi bakakuatshisha Mukelenge ne biakadiye nabi bualu?

     a) Bayidi bende.  b) Banjelo.

7.   Muele wa Nyuma udi: a) Diyi dia Nzambi.

     b) Kulomba kua Nzambi

 

 

9         Dilesona No. 9 — Kuamba kua Mukelenge Yesu ku Mukuna (Matayo 5:1-12)

Yesu wakalua mu Galela, wenda wambila bantu lumu luimpe lua Nzambi, wakamba ne, Matuku akukumbana, bukelenge bua Nzambi budi pepi; kudimunayi mitshima yenu, nuitabuje lumu luimpe  (Mako 1:14-15).

 

“Pakamona Yesu bisumbu bia bantu, wakabanda ku mukuna; pakashikameye, bayidi bende bakalua kudiye; yeye wakabulula mukana muende, wakabayisha ne: Badi bapele mu mitshima yabo badi ne disanka, bua bukelenge bua mu diulu budi buabo. Badi badila badi ne disanka, bua bobo nebasambibue. Badi ne mitshima mipuekele badi ne disanka, bua bobo nebapiane buloba. Badi ne nzala ne nyota ya buakane badi ne disanka bua bobo nebukute. Badi ne luse badi ne disanka, bua bantu bakuabo nebabafue luse.

Badi ne mitshima mitoke badi ne disanka, bua bobo nebamone Nzambi. Basungi ba bantu badi ne disanka, bua nebabidike ne, Bana ba Nzambi. Bakakengeshibua bua buakane buabo badi ne disanka, bua bukelenge bua mu diulu budi buabo. Panupendabo ne panukengeshabo ne panushiminyinabo mashimi onso, bua bualu buanyi, nenuikale ne disanka. Nusanke, nuikale ne disanka dingi, bualu bua difutu dienu didi mu diulu ndinene; bakakengesha baprofete nunku bakadi kumpala kuenu”  (Matayo 5:1-12).

 

9.1        Mukelenge Yesu udi ubanga mudimu wende mu Galela

Galela wakadi region munene ku nord wa Yuda, wakadi luseke lua mikuna ne bibanda ne lua misoko ya bungi. Bayidi bakuabo ba Mukelenge bakadi Bena Galela bu Petelo, Andele, Yakobo ne Yone, buonso buabo banayi bakadi bilembi bia minyinyi ya mu mayi. Mukelenge Yesu wakendakana mu luseke luonso lua Galela, uyisha bantu mu nsunagoga yabo, ubambila Lumu Luimpe lua bukelenge bua mu diulu, ukolesha bantu bakadi ne mabedi ne mateketa onso. (Nsunagoga udi nzubu wa Nzambi wa Bena Yuda). Bantu ba bungi ba mu Galela bakamulonda. Pa mukuna Mukelenge wakayisha bayidi bende bualu bua buke-lenge bua mu diulu (Matayo chapitres 5-7).

 

9.2        Badi bapele mu mitshima yabo badi ne disanka

Mukelenge Yesu wakambila bayidi bende ne, “Badi bapele mu mitshima yabo badi ne disanka bua bukelenge bua mu diulu budi buabo” (Matayo 5:3). Mupostolo Paulo udi tshilejilu tshia muntu mupele mu mutshima, wakamba ne, “Diyi edi didi mua kueye- menyibua ndidi bonso bamanye mua kuitabuja ne, Kilisto Yesu wakaluila pa buloba bua kusungileye bantu babi, bandi kumpala kuabo ku bubi” (1 Timote 1:15). Muntu mupele mu mutshima wende udi mumanye ne, Meme tshiena mukumbane bua kubuela mu bukelenge bua mu diulu kadi Mukelenge Yesu Kilisto waka- luila pa buloba bua kunsungila.

 

9.3        Badi badila badi ne disanka

Mukelenge Davidi wa kale wakamba ne, “Ndi nyingalala bualu bua bubi buanyi” (Misambu 38:18). Paulo wakambila Bena Kolinto ne, “Kanyinganyinga kadi Nzambi musue kadi kenzeja dikudimuna dia mutshima too ne ku lupandu ludi kaluyi luvuija dibungama” (2 Kolinto 7:10). Mukelenge wakamba ne, “Badi badila badi ne disanka bua bobo nebasambibue”.

Badi ne mitshima mipuekele badi ne disanka

Mukelenge wakamba ne, “Nuyile malu kundi, bualu bua meme ndi ne kalolo ne kanemu mu mutshima wanyi; nunku nenusangane dikisha mu mitshima yenu” (Matayo 11:29). Nzambi udi upidia badi badisua kadi udi upa badi badipuekesha ngasa (Yakobo 4:6).

 

9.4        Badi ne nzala ne nyota ya buakane badi ne disanka

Mukelenge Yesu wakamba ne, “Bikala muntu ne nyota, alue kundi, anue. Wanua mayi anamupa kena wikala ne nyota kabidi tshiendelele; mayi anamupa neikale munda muende bu mushimi wa mayi abanda mu muoyo wa tshiendelele” (Yone 7:37. 4:14). Badi ne nzala ne nyota ya buakane badi ne disanka bua bobo nebukute.

 

9.5        Badi ne luse badi ne disanka

Badi ne luse badi ne disanka bua bantu bakuabo nebabafue luse. “Nzambi udi mubanji mu luse” (Efeso 2:4). Yeye muine wakaleja bantu bende luse, bobo mene budibo nabu mbua kulejangana luse kabidi. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Kanupu muoyo bua kuenzelangana bimpe ne bua kukuatshisha-ngana; bua Nzambi udi usanka ne milambu ya nunku” (Ebelu 13:16).

 

9.6        Badi ne mitshima mitoke badi ne disanka

“Badi ne mitshima mitoke badi ne disanka bua bobo nebamone Nzambi”. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Kakuena tshintu tshia tshianana tshidi tshibuelamu (mu musoko wa Nzambi), nansha kakese; nansha muntu udi wenza bualu bubi ne mashimi; kadi anu badi ne mena abo mafunda mu mukanda wa muoyo wa Muana wa Mukoko nebabuelemu” (Buakabuluibua 21:27). Bobo badi babuela mu musoko wa Nzambi badi ne mitshima mitoke, bualu bua mitshima yabo idi milengeshibua ku mashi a Mukelenge Yesu Kilisto. “Mashi a Yesu, Muanende, adi atulengesha ku mibi yonso” (1 Yone 1:7).

 

9.7        Basungi ba bantu badi ne disanka

Basungi ba bantu badi "ceux qui procurent la paix." Badi bajingila bantu ditalala badi ne disanka  (Nsumuinu 12:20). Umuka ku malu mabi, enza malu mimpe, ukebe ditalala, udilonde (Misambu 34:14). Basungi ba bantu badi ne disanka bua nebabidike ne bana ba Nzambi.

 

9.8        Bakakengeshibua bua buakane buabo badi ne disanka

Paulo wakafundila Bena Filipoi ne, “Nuakapebua ngasa bua bualu bua Kilisto, kena anu bua kumuitabuja, kadi bua kukenga bua bualu buende kabidi” (Filipoi 1:29). “Bianupendabo bua dina dia Kilisto, nudi ne disanka, … kadi umue wenu kakengeshibu bu muenji wa malu mabi. Kadi biakenga muntu bu muena Kilisto, kikadi biende ne bundu, kadi atumbishe biende Nzambi bua dina edi” (1 Petelo 4:14-16). Bakakengeshibua bua buakane buabo badi ne disanka, bua bukelenge bua mu diulu budi buabo. Mukelenge neafute bantu bende ba kueyemenyibua palueye.

 

9.9        Makonka

1.   Mukelenge Yesu wakabanga kuambila bantu Lumu Luimpe  mu region kayi?

2.   Pakamona Mukelenge bisumbu bia bantu, yeye wakabanda kudi kunyi?

3.   Pakadi Mukelenge ku mukuna, banganyi bakalua kudiye?

4.   Badi ne mitshima mipuekela badi ne tshinyi?

5.   Badi ne nzala ne nyota ya buakane.

     a)  Nebukute.  b) Nebasambibue.

6.   Badi ne luse badi ne disanka bualu bua:

     a)  Bantu bakuabo nebabafue luse.

     b)  Nebabidike ne bana ba Nzambi.

7.  Mukelenge wakambila bantu ne, “Kudimunayi mitshima yenu, nuitabuje … ” Shikija mvese!

 

 

10    Dilesona No. 10 — Lusumuinu lua Bibaki Babidi (Matayo 7:24-29)

Nuikale benji ba Diyi, kanuikadi anu bunvui badi (Yakobo 1:22).

 

“Muntu yonso udi munvue meyi anyi aa ne utu watumikila neikale bu muena meji, wakibaka nzubu wende pamutu pa dibue; mvula yakaloka, misulu yakuula, bipupu biakalua, biakakuma ku nzubu, kadi nzubu kakupuka, bua yeye wakadi muibaka pa dibue. Muntu yonso udi munvue meyi anyi aa, kayi watumikila, udi biende bu muntu mupote, wakibaka nzubu wende pa lusenga; mvula yakaloka, misulu yakuula, bipupu biakalua, biakakuma ku nzubu, nzubu wakupuka; kupuka kuende kuakadi kunene” (Matayo 7:24-27).

Mu lusumuinu lua bibaki babidi Mukelenge Yesu wakambila bayidi bende, bakadi nende ku mukuna, bualu bua bantu ba mishindu ibidi. Yeye wakamba ne, “Muntu yonso udi munvue meyi anyi aa ne utu watumikila neikale bu muena meji. Muntu yonso udi munvue meyi anyi aa, kayi watumikila, udi biende bu muntu mupote”.

 

10.1   Muena Meji

Muena meji wakadi ne lungenyi lua bungi. Luka udi utuambila ne, Yeye “wakimba mutubu mule, wakateka bishimikidi bia nzubu wende pamutu pa dibue dinene” (Luka 6:48). Bishimikidi bia nzubu bidi bualu bukole, muena meji wakenza bimpe. Nansha bipupu biakakuma ku nzubu, nzubu kakupuka, bua nzubu wakadi muibaka pa dibue. Muena meji udi munvue Diyi dia Nzambi ne udi uditumikila, udi wibaka nzubu wende pa Mukelenge Yesu Kilisto ne pa mudimu wende wakatuenzeleye ku mutshi mutshiamakane. Mukelenge udi “dibue didi ne muoyo … weyemena kudidi kena ufuishibua bundu” (1 Petelo 2:4-6). Palua bipupu mu mioyo yetu, bikala ditabuja ne ditekemena bietu bidi mu Mukelenge Yesu ne mu Diyi diende, Yeye neatulame ku malu mabi. (Tangila Mako 4:35-41).

 

10.2   Muena Bupote

Muena bupote udi muntu udi upidia Nzambi ne Diyi diende. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Mupote udi wamba mu mutshima wende ne, Kakuena Nzambi” (Misambu 53:1). Tudi tubala bualu bua mupote mukuabo mu Luka chapitre 12. Muntu ewu wakadi muntu mubanji mene kadi kakajingulula ne, Ndi ne Nzambi bualu. Muntu ewu wakamba ne, “Nengambile mutshima wanyi ne, Mutshima, wewe udi ne bintu bia bungi bibuta bia bidimu bingi; wikishe, udie, unue, usanke biebe. Kadi Nzambi wakamuambila ne, Wewe udi mupote, butuku ebu mene badi balomba muoyo webe; bintu biwakalongolola nebikale kudi nganyi? Muntu udi udibutshila bintu biende, kayi mubanji ku mesu kua Nzambi udi nunku” (Luka12:19-21).

 

10.3   Dilesona dinene

Muena meji udi munvui wa Diyi ne udi muenji wadi. Muena bupote udi munvui wa Diyi kadi kena uditumikila. Muena meji udi wamba ne, “Nenkukebe ne mutshima wanyi mujima; kuitabuji bua meme kusesuka ku mikenji yebe. Nakulama diyi diebe mu mutshima wanyi, bua meme tshikuenzedi bibi” (Misambu 119: 10,11).

 

10.4   Dilesona dikuabo

Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Kakuena muntu udi mua kujadika bishimikidi bikuabo, anu biobio biakamana kujadikibua, bidi Yesu Kilisto mene. Biasa muntu pa bishimikidi ebi ngolo, argent, mabue a mushinga mukole, mitshi, bisosa, anyi bidi bisasa, mudimu wa muntu ne muntu neumueneshibue; bua dituku dilualua nediumueneshe, bualu bua didi dibuluibua mu kapia; ne kapia nekatete mudimu wa muntu ne muntu ne udi wa mushindu kayi. Biashala mudimu wa muntu wakaseye pamutu patshi, yeye neangate difutu” (1 Kolinto 3:11-14).

Pawenzela muntu Mukelenge Yesu mudimu ne mutshima mutoke ne bua bualu buende, udi bu muibaki udi wibaka ne bintu bia mushinga mukole, ngolo, argent, ne mabue a mushinga mukole. Muntu ne muntu neangate difutu bu mudi mudimu wende mene (Buakabuluibua 22:12). Bikala muntu wenzela Mukelenge mudimu bua kudisua, anyi ne lubombo, udi bu muntu udi wibaka ne bintu bidi mua kupia mu kapia, bu mitshi, bisosa, anyi bisasa. Biapia mudimu wa muntu, yeye neajimishe difutu diende. Muntu ne muntu adimuke biende bu mudiye wibaka.

 

10.5   Makonka

1.   Mu lusumuinu bibaka bakadi ba mishindu bungi munyi?

2.   Muena meji wakibaka nzubu wende kudi kunyi?

3.   Muena bupote wakibaka nzubu wende kudi kunyi?

4.   Pakalua bipupu nzubu wa muena bupote wakenza tshinyi?

5.   Nzubu wa muena bupote wakupuka bua tshinyi?

     a) Kakadi muibake ne bintu bikole.

     b) Kakadi muibake pa bishimikidi bimpe.

6.   Bantu ne lungenyi lulelela badi bibaka pa bishimikidi bimpe. Bishimikidi bidi bimpe bidi …

    a) midimu mimpe. b)  Mukelenge Yesu Kilisto.

7.   Nganyi kena ufuishibua bundu?

     a) Muntu udi weyemena kudi Kilisto.

     b) Muntu udi wenza mudimu wa bungi.

 

 

11    Dilesona No. 11 — Lusumuinu lua Mumiaminyi (Matayo 13:1-9, 18-23)

Paulo wakafundila nsongalume Timote ne, “Ku buana buebe wewe wakamanya Mukanda wa Nzambi, udi mumanye mua kukuvuija muena meji too ne ku lupandu luakulua bua ditabuja dia mu Kilisto Yesu” (2 Timote 3:15).

 

Dituku dikuabo “Yesu wakalupuka mu nzubu, wakashikama ku muelelu wa dishiba. Bisumbu binene bia bantu biakamunguila, nunku yeye wakabuela mu buatu, wakashikama; bantu bonso bakimana ku muelelu wa mayi. Yeye wakabambila malu a bungi mu nsumuinu ne, Mumiaminyi wakaya bua kumiamina maminu; pakadiye umiamina maminu makuabo akamata kukala kua njila, nyunyu yakalua, yakazokola; makuabo akamata pa buloba buakadi pamutu pa mabue, kakadipu ne buloba bua bungi; tshitupa tshipi akatoloka bua kaakadi ne buloba bule; pakabanda diba, akababuka, akafubidila bualu bua kaakadi ne miji. Makuabo akamata mu mionshi ya meba; mionshi yakadiunda, yakanyengela; makuabo akamata pa buloba buimpe, akavudija maminu; makuabo lukama lukama, makuabo makumi asambombo asambombo, makuabo makumi asatu asatu. Udi ne matshu unvue biende” (Matayo 13:1-9).

 

11.1   Kujingulula kua lusumuinu

Mukelenge Yesu wakajinguluila bayidi bende lusumuinu lua mumiaminyi. Maminu akamata pa miaba mishilangane. Pakadi mumiaminyi umiamina maminu:

a)  makuabo akamata kukala kua njila,

b)  makuabo akamata pa buloba buakadi pamutu pa mabue,

c)  makuabo akamata mu mionshi ya meba,

d)  makuabo akamata pa buloba buimpe. Mukelenge Yesu wakamba ne, “Maminu adi diyi dia Nzambi … mumiaminyi udi umiamina diyi dia Nzambi” (Luka 8:11. Mako 4:14).

 

11.2   Bunvui bakadi ba mishindu inayi

1.   Munvui udi unvua Diyi dia Nzambi kadi yeye kena ujingulula bualu, bua bu nyunyu yakalua bua kuzokola maminu akamata kukala kua njila,  nunku Satana udi ulualua bua kunyenga Diyi mu mutshima wende ne, “Kamuitabuji, kamusungidibu” (Luka 8:12).

2.   Maminu akamata pa buloba buakadi pamutu pa mabue adi atuambila bua muntu udi unvua Diyi dia Nzambi, udi uditabuja lubilu ne disanka; kadi yeye kena ne muji munda muende, udi ushala tshitupa tshipi; palua dikenga anyi lutatu bualu bua Diyi dia Nzambi, yeye udi ulenduka lubilu (Mverse 20-21).

3.  Maminu makuabo akamata mu mionshi ya meba; atuambila bualu bua muntu udi unvua Diyi dia Nzambi kadi meji a malu a pa buloba ne mashimi a biuma bidi binyengela Diyi, yeye udi wikala kayi ne maminu (Mverse 22).

4.   Maminu akamata pa buloba buimpe adi atuambila bua muntu udi unvua Diyi dia Nzambi, udi udijingulula; yeye mene udi uvudija maminu; manga adi avulangana lukama lukama, manga makumi asambombo asambombo, manga makumi asatu asatu (Mverse 23). Luka udi utuambila ne, “Awu a mu buloba buimpe adi bu bantu bakumvua diyi mu mitshima mimpe ne ya kalolo, badi badilama bikole, badi bavudija maminu bua dinanukila diabo” (Luka 8:15).

 

11.3   Bunvui badi bilejilu bia mitshima ya mishindu inayi

1.   Mutshima mutshimbakane anyi mutshima mukole

     Kawena ujingulula bualu.

2.   Mutshima mutekete

     Udi mumanye mua kuamba kadi kawena ne kuenza kua diyi.

3.   Mutshima wa lukuka lua biuma ne masanka a malu mabi Kawena mua kupeta lupandu bualu bua bintu ebi bidi pankatshi pawu ne Nzambi.

4.   Mutshima muimpe

 Udi ujingulula Diyi dia Nzambi, udi udituikila. Mutshima ewu udi witabuja Diyi dia Nzambi ne udi udilama, udi uvudija maminu a bungi bualu bua dinanukila diawu.

Mukelenge wakamba ne, “Mu mitshima ya bantu mudi mulupuka meji mabi ne tshiendenda ne buibi ne kushipa kua bantu ne masandi ne lukuka lua biuma ne malu mabi ne mashimi ne bulobo ne disu dibi ne bipendu ne diambu ne bupote; malu mabi aa onso adi alupuka munda mua muntu, ngadi amubipisha (Mako 7:21-23). Mukelenge Yesu udi mumanye mua kulengesha mitshima yetu. “Bituatonda mibi yetu, yeye udi wa kueyeme-nyibua ne udi buakane bua kubuikidila mibi yetu, ne bua kutulengesha ku malu mabi onso” (1 Yone 1:9).

 

11.4   Malu adi alenduisha bantu

*   Mateyi  (Yakobo 1:14,15).

*   Malu a ba pa buloba (Mako 4:19. Ebelu 11:24,25).

*   Mashimi a biuma (Mako 4:19. Luka 12:16-21).

*   Nzambi mikuabo (2 Kulondolola 28:23).

 

11.5   Malu a dilesona mu tshikoso

a)  Dimukayi munudi nunvua.

b)  Tuitabuje Diyi dia Nzambi.

c)  Katupi muoyo bua kuela Nzambi ne, Tuasakidila bua Diyi diende. Tudilame mu mitshima yetu.

 

11.6   Makonka

1.   Nganyi wakelangana lusumuinu lua mumiaminyi?

2.   Pakayisha Mukelenge bantu ku muelelu wa dishiba, yeye wakadi mu muaba kayi?

3.   Maminu adi tshimanyishilu tshia tshinyi?

4.   Nyunyu yakenza tshinyi?

5.   Nganyi udi munyengi wa Diyi dia Nzambi mu mutshima wa muntu?

6.   Maminu akamata pa buloba buimpe akakuama mamuma bungi munyi?

7.   Muntu udi ne bua kulama Diyi dia Nzambi munyi?

     a) Mutu muende. b) Mu mutshima wende.

 

 

12    Dilesona No. 12 — Kuondapa kua Muena Kaneke (Matayo 9:1-8. Luka 5:17-26)

Bualu bua tshiena nfua bundu bua lumu luimpe, bua ludi bukole bua Nzambi ku lupandu kudi muntu yonso udi witabuja (Lomo 1:16).

 

Yesu wakabuela mu buatu, wakasabuka, wakalua mu musoko wende. Bakalua ne muntu wakadi ne disama dia kaneke mulale pa bulalu; pakatangila Yesu ditabuja diabo, wakambila muena kaneke ne, Muananyi, kolesha mutshima webe, mibi yebe idi mijimijibue. Bafundi bakuabo bakamba munda munda ne, Muntu ewu udi upenda Nzambi. Yesu wakamanya meji abo, wakamba ne, Nudi nuelangane meji a bualu bubi munda muenu bua tshinyi? Tshidi tshitambe butekete ntshinyi, kuambila muena kaneke ne, Mibi yebe idi mijimijibue, anyi kumuambila ne, Bika, enda biebe? Kadi bua nuenu numanye ne, Muana wa muntu udi ne bukole, patshidiye pa buloba bua kujimijeye mibi yeye wakambila muena kaneke ne, Bika biebe, ambula bulalu buebe, uye ku nzubu kuebe. Yeye wakabika, wakaya ku nzubu kuende. Kadi pakatangila bantu bualu ebu, bakatshina, bakatumbisha Nzambi, bualu bua yeye wakapa bantu bukole nunku” (Matayo 9:2-8).

Mukelenge Yesu wakadi ku luseke lua Gadala, kadi Bena Gadala bakamutendelela ne, “Umuka ku luseke luetu” (Matayo 8:34). Yesu wakabuela mu buatu, wakasabuka dishiba dia Galele, wakalua ku musoko wa Kapenuma.

 

12.1   Mukelenge udi uyisha mu nzubu wa muntu mukuabo

Mukelenge Yesu wakabuela mu nzubu wa muntu mukuabo, bantu ba bungi bakalua kudiye bua kunvua diyisha diende. Bena musoko ba bungi bakadiku. Luka udi utuambila ne, Bafalese ne bayishi ba mikenji ya Mose bakadi bashikame pa buipi, bafume ku misoko yonso ya Galela ne ya Yudaya ne ku Yelushalema. Musangu mukuabo bantu aba bakadi ne disangisha dinene mu Kapenuma bua kuyikilangana malu a mikenji ya Mose ne malu a Nzambi. Bena musoko bakadi ne mitshima mikole kadi bantu batanu bakitabuja ne, Mukelenge Yesu udi mumanye mua ku- tukuatshisha, umue wabo wakadi muena kaneke.

 

12.2   Muena kaneke

Muena kaneke wakadi mukengi, kakamanya mua kuenda, ka- kadi ne mushindu bua kudikuatshisha, yeye wakamanya anu bualu bumue ne, Ndi ne muondapi bualu! Kakadi mua kuenza bualu bumue bua kudikuatshisha. Kadi yeye wakadi ne balunda banayi, bakadi bantu ba kunanukila. Bakaya nende pa bulalu kudi Mukelenge, kadi pakapangabo bua kusemena pa buipi nende ne musame bualu bua tshisumbu tshia bantu bakadi mu nzubu, bakabanda kulu, bakabulula tshimanu tshia musaka buludiludi buakadiye. Pakatshibululabo nunku bakapuekesha bulalu buakadi muena kakaneke ulala pankatshinkatshi kumpala kua Yesu (Luka 5:19). Pakatangila Yesu ditabuja diabo, waka-mbila muena kaneke ne, “Muananyi, kolesha mutshima webe, mibi yebe idi mijimishibue”.

 

12.3   Bakuabo badi bajiana Mukelenge

Pakunvua bafundi ne Bafalese Mukelenge Yesu wambila muena kaneke ne, Mibi yebe idi mijimijibue, bakanyingalala. Bakamba ne, “Muntu ewu udi wakuila nunku tshinyi? Yeye udi upenda Nzambi; muntu kayi udi mumanye mua kujimija mibi, anu Nzambi nkayende”? (Mako 2:7). Bafundi bakatentula Diyi dia Nzambi ku bianza, bakadi belangana meji ne, Tuetu tudi bantu ba Nzambi mene, tudi bayishi ba Mukanda wa Nzambi. Bobo bakadi bu bantu ba mu Yone 5:39-40. Mukelenge Yesu wakabambila ne, “Nudi nukeba kujingulula malu adi mafunda mu Mukanda wa Nzambi, bua nuenu nudi nuelangana meji ne, Mu malu aa tudi ne muoyo wa tshiendelele; malu awu kabidi adi angamba; kanuena basue kulua kundi bua nuenu kuikala ne muoyo”.

 

12.4   Bantu bonso badi ne Muondapi Munene bualu

Ba pa buloba kabena bamanye mua kuenda bua kusankisha Nzambi. Paulo wakafundila bena kuitabuja ba mu Efeso, diambedi kabayi banji kuitabuja Lumu Luimpe ne, “Ku tshikondo atshi nuakadi kanuyi ne Kilisto … kanuyi ne ditekemena, kanuyi ne Nzambi mu buloba ebu” (Efeso 2:12). Kadi Mukelenge Yesu wakalua bua kuondapa bantu, wakalua bua kutupesha muoyo. Yeye wakamba ne, “Meme nakuluila bua bantu bapete muoyo, baupete muvule” (Yone 10:10).

 

12.5   Kolesha mutshima webe.

Muananyi kolesha mutshima webe, mibi yebe idi mijimijibue (Matayo 9:2). Tshidi tshibangidilu tshia luendu lua muena kuitabuja.

Nukoleshe mitshima yenu, mmeme, kanutshinyi (Matayo 14:27). Mu luendu luetu lua buena kuitabuja, patuapangisha meji, patuanyingalala, pafika bipupu mu mioyo yetu, Mukelenge Yesu nkayende udi usemena pa buipi netu bua kutusamba.

Nukoleshe mitshima yenu, nakupita ba pa buloba bukole (Yone 16:33). Patuenda ne Mukelenge mu bukole bua Nyuma Muimpe katuena ne buowa bualu bua bukokeshi bua midima, Satana anyi bantu bende ( 1 Yone 4:4. 5:5).

 

12.6   Malesona mu tshikoso

a)  Pakambila Yesu muena kaneke ne, Bika, yeye wakabika lukasa. Yeye wakadi muenji wa Diyi (Yakobo 1:22).

b)  Pakabikeye, Mukelenge Yesu wakamupa bukole bua kuenda ne bua kutuala bulalu buende. Mukelenge udi upesha bantu bende bukole bua kuenda mu muoyo mupiamupia.

c)  Muena kaneke wakapingana kuende utumbisha Nzambi. Mukelenge Yesu kakalua anu bua kutusungila, wakalua bua kupeta batendeledi balelela bua kutendelela Nzambi Tatu mu nyuma ne mu bulelela (Yone 4:23).

 

12.7   Makonka

1.   Muondapi Munene nganyi?

2.   Balunda ba muena kaneke kabakadi mua kusemena pepi ne Yesu bua tshinyi?

3.   Banganyi bakajiana Mukelenge?

4.   Tudi bamanye muena kaneke wakadi muondapibua munyi?

5.   Mukelenge Yesu wakambila muena kaneke tshinyi bua

      kukolesha mutshima wende?

6.   Bambi ba Diyi dia Nzambi badi ne bukole bua kujimija

      mibi, anyi?  a) To.  b) Eyo.

7.   Tshinyi tshidi bukole bua Nzambi ku lupandu kudi muntu yonso udi witabuja? (Tangila mvese wa kumpala mu

     dilesona dietu).

 

13    Dilesona No. 13 — Mukelenge Yesu udi ubatamija Tshipepele (Mako 4:35-41. Matayo 8:23-27. Luka 8:22-25)

Bakadila kudi Yehowa mu ntatu yabo, ne yeye wakabapa-ndisha mu makenga abo, wakapolesha tshipupu bua tshituye biatshi, mavuala a mayi manene akabatama (Misambu 107:28,29).

 

Dituku dikuabo, “pakamba diba kupueka, Yesu wakambila bayidi bende ne, Tuyayi dishiya. Bakashiya bantu ba bungi, bakaya nende mu buatu, anu bu muakadiye. Matu makuabo akadi nende. Tshipupu tshikole tshiakalua, mavuala akabuela mu buatu, buatu buakadi buule tente ne mayi. Yeye wakadi ku tshitaku tshia buatu, musame pa musamu, mulale tulu; bakamubisha, bakamukonka ne, Muyishi, udi witabuja tufue, anyi? Yeye wakabika, wakabulukila lupepele, wakambila dijiba ne, Pua, talala talalaa. Lupepele luakalekela, muaba awu wakatalala talalaa. Yeye wakabakonka ne, Nudi nutshinyina tshinyi? Kanuena ne ditabuja too ne katataka? Bakatamba kutshina, bakambilangana ne, Ewu udi muntu kayi? Lupepele ne mayi a dijiba bidi bimunvuila” (Mako 4:35-41).

 

13.1   Mukelenge Yesu udi musue bantu

Dituku dikuabo Mukelenge Yesu wakayisha tshisumbu tshinene tshia bantu mu nsumuinu ya bungi ku muelelu wa dijiba dia Galela. Ku tshikondo atshi Mukelenge wakatangila bisumbu bia bantu bu mikoko yakadi kayi ne mulami, wakadi nabo luse (Mako 6:34). Ku dishiya kuakadi bantu bakuabo kabakadi banji kunvua Lumu Luimpe lua Nzambi. Munkatshi muabo muakadi muntu musuikibue kudi Satana musangu mule. Nunku pakamba diba kupueka Yesu wakabuela mu buatu bua kusabuka dijiba.

Mu buatu yeye wakalala tulu. Nansha yeye wakadi Muana wa Nzambi, Muena mudimu wa Nzambi, mulue mu dina dia Tatu wende bua kuleja ba pa buloba luse, yeye wakadi munkatshi mua bantu bu muntu. Kukuabo tudi tubala bualu bua Mukelenge wetu mushikame kukala kua dina dia Suka bualu bua luendu luaka- mutonda (Yone 4:6). Yeye wakadi ne nzala ne nyota, katataka udi mupungile, udi mulale tulu.

 

13.2   Tshipupu tshikole tshidi tshipueka pa dishiba

Pakadibo bita buatu tshipupu tshikole tshiakalua, buatu buaka- mba kuula ne mayi, bakamba kufua. Bayidi ba Mukelenge bakatshina bikole be, bakamubisha ku tulu, bakuabo bakamua- mbila ne, “Mukelenge, Mukelenge, tudi tufua”. Bakuabo baka- mukonka ne, “Muyishi udi witabuja tufue, anyi”?

Ku tshikondo atshi bayidi kabakajingulula bimpe ne, Yeye udi netu mu buatu buetu udi Wa Bukole Buonso, udi wimanyika bintu bionso ku diyi dia bukole buende (Ebelu 1:3). Buatu buabo buakadi mua kudina mu mayi ne Yesu munda muabu munyi? Bituikala ne Mukelenge Yesu netu mu buatu buetu pa mayi manene a muoyo katuena mua kudina nansha. Mukanda wa Nzambi udi wamba bualu bua bantu mu ntatu ne, “Bakadila kudi Yehowa mu ntatu yabo, ne yeye wakabapandisha mu makenga abo. Yeye wakabalombola mu njila mululame, bua bamanye mua kufika mu musoko wa kushikamabo … wakapolesha tshipupu bua tshituye biatshi, mavuala a mayi manene akabatama. Ka bobo bakasanka bualu bua mavuala awu akabatama, ne yeye wakabafikisha mu dilobo diakasuabo kufikamu” (Misambu 107:6,7. 29,30).

 

13.3   Mukelenge Yesu udi ubulukila lupepele ne mavuala

Pakabulukila Mukelenge lupepele ne mayi a dishiba, muaba awu wakatalala talala. Bayidi bende bakadi ne buowa, baka-kema, bakakonkangana ne, “Apu ewu udi nganyi? yeye udi wela mpepele ne mayi diyi diende, bidi bimunvuila” (Luka 8:25). Mukelenge Yesu wakabambila ne, “Nuenu bena ditabuja dikese, nudi nutshinyina tshinyi”? (Matayo 8:26).

 

13.4   Malesona mu tshikoso

a)  Mukelenge Yesu udi ne bantu bende matuku onso a mioyo yabo, mu matuku a ditalala ne mu matuku a bipupu ne a makenga. Diyi diende didi diamba ne, “Ndi nenu matuku onso, too ne kunshikidilu kua tshikondo etshi” (Mat. 28:20. Misambu 23:6).

b)  Mukelenge Yesu neafikishe mikoko yende yonso mu musoko wa Nzambi. Yeye wakamba ne, "Mikoko yanyi idi yunvua diyi dianyi, ndi muimanye, idi indonda; ndi nyipa muoyo wa tshiendelele, kakuena mukuabo udi winyenga mu tshianza tshianyi" (Yone 10:27,28. Yone 14:1-3).

c)  Mu luendu luetu lua muoyo Mukelenge Yesu muine udi mumanye mua kupolesha mitshima yetu. Diyi diende didi diamba ne, “Lekelayi kuditatshisha ku bualu bumue; kadi mu malu onso ku ditendelela ne ku disengelela numanyishe Nzambi bua milombu yenu ne disakidila. Ne ditalala dia Nzambi didi ditamba dijingulula dionso dia bantu, nedilame mitshima yenu ne meji enu mu Kilisto Yesu” (Filipoi 4:6,7). Nzambi udi uteleja matshu ende ku ditendelela ne ku disengelela bia bantu bende palondabo mu njila yende, kadi Diyi diende didi diamba ne, “Bu meme mulame malu mabi mu mutshima wanyi, Mukelenge kakadi mua kungunvuila” (Misambu 66:18).

 

13.5   Makonka

1.   Mukelenge Yesu wakambila bayidi bende ne, Tuyayi dishiya, diba kayi?

2.   Mukelenge wakenza tshinyi mu buatu?

3.   Tshinyi tshiakabanga kututa pa dijiba?

4.   Mavuala akenza tshinyi?

5.   Buatu buakadi mua kudina ne Mukelenge Yesu mulale tulu munda muabu, anyi?

     a) Eyo. b) To.

6.   Bayidi ba Mukelenge bakajingulula ne, Udi netu mu buatu udi Wa Bukole Buonso pakadibo mu muaba wa njiwu, anyi?

     a) Eyo. b) To.

7.   Mukelenge Yesu udi upesha mikoko yende tshinyi?

 

 

14    Dilesona No. 14 — Mukelenge Yesu udi umuja Nyuma wa Bukoya (Mako 5:1-20. Luka 8:26-37)

Bianupa Muana budishikaminyi, nenuikale badishikamine bulelela (Yone 8:36).

 

“Bakafika dishiya dia dishiba mu luseke lua Bena Gelasa. Pakumukeye mu buatu, katataka muntu mukuatshike ne nyuma wa bukoya, ulua mu majambu, wakasangila ne Yesu, wakadi wikala mu majambu; kakuakadi muntu mumanye mua kumusuika ne tshintu, bintu bionso biakapanga, ne lukanu mene; bakamusuika misangu ya bungi ne nkata ne nkanu, yeye wakatshibula nkanu, wakatula nkata; kakuakadi muntu mumanye mua kumukokesha. Matuku onso, butuku ne munya, mu majambu ne mu mikuna, yeye wakadi wela bila, wakadi uditapa ne mabue. Pakatangileye Yesu kuakua, wakaya lubilu, wakamukukuila; wakela diyi diende bikole ne, Wewe Yesu, Muana wa Nzambi Mutambe Bunene wa mu diulu, ndi nebe bualu kayi? Ndi nkutshipisha mu dina dia Nzambi ne, Kunkengeshi; bua Yesu wakamana kumuela diyi ne, Patuka munda mua muntu ewu, wewe nyuma wa bukoya. Yesu wakamukonka ne, Dina diebe nganyi? Wakamuambila ne, Dina dianyi didi Legona, bualu bua tudi ba bungi. Nyuma wa bukoya wakatendekena Yesu ne, Kutuipatshi mu luseke elu. Tshisumbu tshinene tshia ngulube tshiakadi mu tshibandabanda tshia mukuna, yakadi idia mashinde. Bakamutendekena ne, Ututume munda mua ngulube tubuelemu. Yeye wakitabuja. Nyuma ya bukoya yakalapuka, yakabuela munda mua ngulube; tshisumbu tshiayi tshiakanyemena lubilu ku tshibungubungu, tshiakapona mu dishiba; yakadi bu binunu bibidi; yakafua mu mayi. Badishi ba ngulube bakanyema, bakambila bantu ba musoko ne ba mu luseke alu bualu abu. Bakalua kutangila bualu buakenjibua nunku. Bakalua kudi Yesu, bakamona muntu wakadi mukua-tshike ne bademon mushikame, muluate bilulu, muikale ne lungenyi luimpe, yeye mene nguakadi ne legona; bakatshina. Bamonyi ba bualu abu bakabamanyisha malu onso akalua kudi wakadi mukuatshike ne bademon, ne malu onso akalua kudi ngulube. Bobo bakabanga kumutendekena ne, Umuka mu luseke luetu” (Mako 5:10-17).

Bademon badi nyuma mibi ne nyuma ya mashimi. Satana udi mfumu wabo (Matayo 12:26,27. 25:41). Paulo wakabela Timote bua bualu buabo ne, Kadi Nyuma (wa Nzambi) udi wamba patoke ne, Palua bikondo bia kunshikidilu pabuipi, bantu bakuabo nebalekele ditabuja diabo, balamata ku nyuma idi ipambuisha ne ku mayisha a bademon” (1 Timote 4:1).

 

14.1   Mukelenge wakalua bua kuvuija bukole bua Satana tshianana

Mukelenge Yesu wakapita Satana ne bantu bende bukole. Bena kuitabuja bakabapita bukole kabidi bualu bua badi ne Nyuma wa Kilisto. Yone wakafundila bana ba Nzambi ne, “Bana bakese, nudi ba Nzambi, nuakubapita bukole; bualu bua yeye udi munda muenu (Nyuma Muimpe wa Nzambi) udi upita yeye udi wa mu buloba (Satana) bunene. Nganyi muntu udi upita malu a ba pa buloba bukole? Anu yeye udi witabuja ne, Yesu udi Muana wa Nzambi” (1 Yone 4:4.5:5). Butudi nabu mbua kuluata bintu bionso bia mvita bia Nzambi (Efeso 6:10-18). Tutangile kudi Mukelenge Yesu, udi mumanye mua kutulama palua Satana bua kuteya.

 

14.2   Bualu bua Muena Gelasa

Bena musoko bakasangana muntu ewu mushikame ku makasa a Yesu, muluate bilulu ne muikale ne lungenyi luimpe. Yeye wakadi ne disanka mu mutshima wende, kakadi ne bundu kabidi. Muena kuitabuja udi mua kuamba bu Yeshaya ne, “Nentambe kusanka mu Yehowa, mutshima wanyi neutambe kusanka mu Nzambi wanyi, bualu bua yeye wakanduatshisha bivualu bia lupa-ndu, wakumbuikila ne tshikowelu tshia buakane” (Yeshaya 61:10).

“Pakadi Mukelenge ubuela mu buatu, wakadi mukuatshike ne bademon wakamutendekena ne, Ndi musue kuikala nebe. Kadi yeye kakitabuja, wakamuambila ne, Uye biebe kuebe kudi balunda bebe, ubamanyishe malu manene akukuenzela Mukelenge ne luse luakukufueye. Yeye wakaya biende, wakabanga kumanyisha bantu ba mu Dekapoli malu manene akamuenzela Yesu; bantu bonso bakakema” (Mako 5:18-20).

 

14.3   Bualu bua bena musoko

Bena Gelasa bakambila Mukelenge Yesu ne, “Umuka kutudi”. Yeye wakaya biende. Dituku dikuabo Mukelenge, wakapitshila luseke alu, wakafika ku dishiba dia Galela, wakondapa muntu wakadi ne tshikukumina ne mapapa, kadi musangu awu bantu bakuabo bakamuakidila, bakamba ne, “Wakenza malu onso bimpe”. Musangu mukuabo bakuabo bakakudimuna mitshima yabo bua dimanyisha dia Muena Gelasa  bua malu manene akamuenzela Mukelenge (Mako 7:31,37).  (Mukalu wa luseke lua Dekapoli wakadi ku dishiba dia Galela ku esete wa dishiba).

 

14.4   Malesona mu tshikoso

a)  Muana wa Nzambi wakamueneshibua bua kubutuleye midimu ya diabolo (1 Yone 3:8). Nyuma mibi kayakadi mua kushala kumpala kuende ne bukole bua diyi diende.

b)  Muena Gelasa wakadi mushikame ku makasa a Mukelenge muluate bilulu ne muikale ne lungenyi luimpe. Wakadi ku makasa ende bua kumuela ne, Tuasakadila, wakadi ku makasa ende bua kunvua diyi diende. Ku makasa a Yesu kudi muaba wa ditalala ne disanka.

c)  Muena Gelasa wakadi mupika wa Satana kadi Mukelenge Yesu wakamba ne, “Binuashala mu diyi dianyi, nudi bayidi banyi bulelela; nenumanye kabidi bualu bulelela, ne bualu bulelela nebunupe budishikaminyi. Bianupa Muana bu-dishikaminyi, nenuikale badishikamine bulelela” (Yone 8:31, 32,36). Muena Gelasa wakapingana kuende bua kumanyisha balunda bende bu mudi Mukelenge wakamupa budishi-kaminyi bulelela ne bualu bua malu manene akamuenzeleye. Bualu bua dimanyisha dia yeye wakadi mukuatshike ne nyuma mibi, bantu ba bungi bakatumbisha Mukelenge, bakamba ne, “Wakenza malu onso bimpe”.

 

14.5   Makonka

1.   Bakasuika muntu ku Gelasa ne tshinyi?

2.   Wakadi mukuatshike ne nyuma wa mushindu kayi?

3.   Mukelenge wakakonka nyuma wa bukoya ne, “Dina diebe nganyi”? Nyuma mubi wakamuandamuna ne tshinyi?

4.   Udi mumanye mua kupa muntu budishikaminyi bulelela nganyi?

5.   Pakadi Muena Gelasa mushikame ku makasa a Yesu wakadi ne lungenyi lua mushindu kayi?

     a) Lungenyi lubi.

     b) Lungenyi luimpe.

6.   Mukelenge Yesu udi mua kulama bantu bende ku bukole bua Satana, anyi?

     a) To. b) Eyo.

7)  Nganyi "wakenza malu onso bimpe"?

 

15    Dilesona No. 15 — Mukelenge udi ubisha Muana wa Mukaji wa Yailo (Luka 8:41-42, 49-56. Mako 5:21-24, 35-43)

Diba nedilue, didiku katataka mene, diunvua bafue diyi dia Muana wa Nzambi, badi bunvua nebikale ne muoyo (Yone 5:25).

 

Muntu wakalua, dina diende Yailo, yeye wakadi mukelenge wa nsunagoga; wakadiela ku makasa a Yesu, wakamutendekena ne, Ulue mu nzubu wanyi; bualu bua wakadi ne muana mukaji umuepele, wakadi bu bidimu dikumi ne bibidi; yeye wakamba kufua. Pakadiye wenda, bantu ba bungi bakamunguila … muntu wakafuma ku nzubu wa mukelenge wa nsunagoga, wakamba ne, Muanebe udi mufue, kutatshishi Muyishi. Pakunvua Yesu diyi diabo, wakamuambila ne, Kutshinyi, itabuja anu kuitabuja, neba- musungile. Pakalueye ku nzubu, kakitabuja bua muntu mukuabo abuele nende anu Petelo ne Yone ne Yakobo ne tatu wa muana ne mamu wende. Bonso bakadi badila, bakadi bamujinga; kadi yeye wakamba ne, Kanudidi; bualu bua yeye kena mufue, udi mulale tulu. Bakamuseka, bakamanya ne, Yeye udi mufue. Kadi yeye wakamukuata ku tshianza, wakamubikila ne, Muana, bika. Muoyo wende wakapingana, wakabika lukasa; Yesu wakamba ne, Bamupe bia kudia. Bamuledi bende bakakema; kadi yeye wakabambila bikole ne, Kanuambidi muntu bualu buakuenjibua (Luka 8: 41-42. 49-56).

Mukelenge Yesu wakashiya Bena Gelasa, wakasabuka dishiya kabidi, bantu ba bungi bakadisangisha kudiye, yeye wakadi pa buipi ne dishiba, Yailo wakalua “wakamutendekena bikole ne, Muananyi mukese wa bakaji ukadi ufua; ulue biebe, umulenge bianza, akoleshibue, ikale ne muoyo. Yesu wakaya nende; bantu ba bungi bakamulonda, bakamunguila” (Mako 5:21-24).

 

15.1   Badi ne mapumbisha mu njila

Pakatshidi Yesu uya ne Yailo yeye wakadi ne mapumbisha mu njila. Tshisumbu tshia bantu tshimufimpakaja nseke yonso ne mukaji mukuabo musama wakadi nende bualu. Ditabuja dia Yailo diakadi ditetebua mene mene. Mukaji musama wakadi ne ditabuja dinene kabidi. Mukaji ewu wakadi ne disama diende bidimu dikumi ne bibidi, wakafuta bamunganga bintu biende bionso, kadi muntu, nansha umue, kakamanya mua kumuondapa. Mukaji ewu “wakamba munda munda ne, Binalenga anu ku tshivualu tshiende, nenkoleshibue” (Mako 5:28) Wakalenga mubangu wa tshilamba tshia Yesu, yeye wakakonka ne, “Wakundenga ku tshivualu tshianyi nganyi”? … Pakamanya mukaji bualu buakamuenzeleye, wakatshina, wakazakala, waka-lua, wakatua binu kumpala kuende, wakamuambila malu onso bulelela”. Yeye wakamuambila ne, “Muananyi, ditabuja diebe diakukusungila; uye biebe talala, wikale musangale ku disama diebe” (Mako 5:30,33,34).

Pakatshidi Mukelenge Yesu wamba nunku ne mukaji, muntu mutumibue kudi nzubu wa Yailo, wakambila Yailo ne, “Muanebe udi mufue, kutatshishi Muyishi”. Bualu ebu buakateta ditabuja dia Yailo bikole be, kadi Mukelenge Yesu wakakolesha mutshima wende ne meyi mimpe, wakamuambila ne, “Kutshinyi, itabuja anu kuitabuja” (Mako 5:36).

 

15.2   Badi balua ku nzubu wa Yailo

Bakalua ku nzubu wa Yailo, bakasangana mutoyi, ba bungi bakadi badila bashikunka. Pakabuela Yesu, “wakabambila ne, Nudi nutekela mutoyi tshinyi? Nudi nudidila tshinyi? Muana kena mufue, yeye udi mulale tulu. Bakamuseka. Pakabumujeye buonso buabo, wakangata tatu wa muana ne baba wende ne bakalueye nabo, wakabuela muakadi muana. Wakakuata ku tshianza tshia muana, wakamuambila ne, Talita kumi, kukudimuna kua muaku ne, Muananyi mukaji, bika. Muana wakabika lukasa, wakuenda”. Mukelenge wakamba ne, “Mupayi bia kudia” (Mako 5:39-43).

 

15.3   Malesona mu tshikoso

a)  Yailo wakadiela ku makasa a Mukelenge Yesu. Mukelenge kena witabuja mutshima wa kudisua anyi wa lubombo. Yailo wakadi ku makasa a Yesu bua kumutendekena. “Yeye udi ne bubanji bua luse kudi bonso badi bamutendekena. Bualu bua muntu yonso watendekena dina dia Mukelenge, neasungidibue “(Lomo 10:12-13).

b)  Yailo wakadi muntu wa ditabuja. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Wamuitabuja kena ufuishibua bundu” (Lomo 10:11). Mukelenge wakunvua kulomba kuende. “Disengelela dia muntu muakane didi ne bukole bua bungi mu kuenza kuadi” (Yakobo 5:16).

c)   Palua makenga ne mateta mu mioyo yetu, tutangile kudi

      Yesu, udi mumanye mua kutukuatshisha mu malu etu onso.

      Udi mumanye butekete buetu, udi mumanye mua kutua-

    mbila  ne, “Kutshinyi, itabuja anu kuitabuja”.

d)  “Lufu luakafika bua bualu bubi kudi bantu bonso bua bantu

       bonso bakenza malu mabi” (Lomo 5:12). Mukelenge Yesu wakalua bua kutupa muoyo. “Bualu bua Nzambi wakatamba kusua ba pa buloba yeye wakabapa Muanende umuepele mulela bua muntu yonso wamuitabuja kafu biende, kadi ikale ne muoyo wa tshiendelele” (Yone 3:16).

 

15.4   Makonka

1.   Mutshima wa Yailo wakadi mulu bua tshinyi?

2.   Yailo wakadiela ku muaba kayi?

3.   Muana mukaji wa Yailo wakadi ne bidimu bungi munyi?

4.   Yailo wakasengelela Mukelenge Yesu bua kuenza tshinyi?

5.   Mukaji musama wakadi muondapibua kudi Mukelenge Yesu bualu bua yeye wakadi ne tshinyi?

     a) Ditekemena. b) Ditabuja dilelela.

6.   Pakambila Mukelenge bantu bakadi mu nzubu wa Yailo ne, Muana udi mulale tulu, bakenza tshinyi?

     a) Bakamuseka. b) Bakitabuja diyi dia Mukelenge.

7.   Nganyi wakamba ne, Mupayi bia kudia?

a) Yailo. b) Yesu.

 

 

16    Dilesona No. 16 — Mumanyi wa Mikenji ne Mikenji ya Mose (Luka 10:25-29. Ekesode 20:1-17)

Mose wakatupa mikenji, kadi ngasa ne bulelela biakafuma kudi Yesu Kilisto (Yone 1:17).

 

Mumanyi wa mikenji wakimana, wakateta Yesu munda ne, Muyishi, nengenze tshinyi bua kupiana muoyo wa tshiendelele? Yesu wakamukonka ne, Bakafunda tshinyi mu mikenji ya Mose? Udi ubala munyi? Yeye wakakudimuna diyi ne, Sua Mukelenge Nzambi webe ne mutshima webe wonso ne muoyo webe wonso ne bukole buebe buonso ne lungenyi luebe luonso; ne sua mukuenu bu muudi mudisue. Yesu wakamuambila ne, Wewe wakuandamuna bimpe; enza biebe nunku, newikale ne muoyo. Kadi yeye wakasua kudibingisha, wakakonka Yesu ne, Mukuetu nganyi?” (Luka 10:25-29).

Bamanyi ba mikenji bakadi bantu ne lungenyi lua bungi bualu bua mikenji ya Mose. Bakadi bayishi ba mikenji. Ba bungi munkatshi muabo bakadi ne Mukelenge Yesu lukuna bu muntu mu lusumuinu luetu, mulue bua kukuateye Mukelenge ne meyi.

 

16.1   Nzambi udi upa Bena Isalele mikenji

Kale, pakapatuka Bena Isalele mu Ejipitu ne bupikudi muinshi mua mukelenge mubi, Palo, Nzambi wakabalombola mu luse ne mu ngasa too ne ku mukuna wa Sinai. Ku Sinai yeye wakambila Mose ne, “Binuatumikila diyi dianyi, ne binuanemeka tshipungidi tshianyi, nuenu nenuikale bantu banyi ba munkatshi mua bantu bonso; bualu bua buloba buonso mbuanyi. Nuenu nenuikale kundi bu bukelenge bua bakuidi, bu tshisamba tshia tshijila … Mose wakalua, wakabikila bakulu ba bantu, wakaba-manyisha meyi onso akamuambila Yehowa. Bantu bonso bakamba popamue ne, Netuenzele meyi onso akutuambila Yehowa. Mose wakambila Yehowa meyi akamba bantu. Nzambi wakapa Mose mikenji dikumi pakadiye ku mukuna wa Sinai, meyi akadi mafunda pa mabue abidi kudi Nzambi” ( Ekesode 19:4-8. 32:15-19. 34:1-4).

 

16.2   Mikenji dikumi

  1)    Ndi bianyi Yehowa, Nzambi webe, wakakupatula mu  buloba bua Ejipitu, mu nzubu wa bupika. Kuikadi ne nzambi mikuabo ne ne meme popamue.

  2)   Kudisongedi lupingu anyi tshifuanyikishi tshia tshintu tshia

        mu diulu anyi tshia tshintu tshia panshi pa bulobaanyi tshia

        tshintu tshia mu mayi adi muinshi mua buloba.

  3)   Kutedi dina dia Yehowa, Nzambi webe, tshitelatela, bua      Yehowa kena ubingisha muntu udi utela dina diende tshi-     telatela.

  4)   Uvuluke dituku dia Lumingu, udijidile. Ukuate mudimu      webe matuku asambombo, wenza midimu yebe yonso;

       kadi dituku dia muanda mutekete didi Lumingu lua       Yehowa, Nzambi webe. Dituku adi kuenji mudimu.

  5)   Unemeke tatuebe ne mamuebe, bua matuku ebe ikale a        bungi mu buloba budi Yehowa Nzambi webe, ukupa.

  6)   Kushipianganyi.

  7)   Kuendi masandi.

  8)   Kuibi.

  9)   Kudingidi mukuenu.

10)   Ukumi mutshima webe ku nzubu wa mukuenu, kukumi       mutshima webe ku mukaji wa mukuenu anyi ku muntu    wende mulume anyi ku muntu wende mukaji anyi ku    ngombe wende anyi ku mpunda wende anyi ku tshintu   tshionso tshia mukuenu (Ekesode 20:1-17).

 

Pakafika Bena Isalele ku Sinai, Nzambi wakambila Mose meyi mimpe bua bualu buabo, Yehowa wakasua kubasankisha, kadi bakadibo nabu mbua kutumikila diyi diende. Bantu bonso ba- kamba ne diyi dimue ne, “Netuenze meyi onso akatuambila Yehowa”, kadi Nzambi wakamanya mitshima yabo, wakamanya ne, Papita matuku makese nebapange kulama diyi dianyi. Pakadi Mose mu mukuna ne Nzambi, bantu bakadisangisha kudi Alona bakamuambila ne, “Bika biebe, utuenzela nzambi idi mua kuya kumpala kuetu; bua muntu awu Mose, wakalua netu mu Ejipitu, katuena bamanye bualu buakamukuata (Ekesode 32:1).

Pakadi Mose pa mukuna,  Nzambi wakamuambila ne, Pueka mu tshibanda bualu bua bantu bebe bawakalupula mu buloba bua Ejipitu bakudiona. Bakusesuka lubilu mu njila unakubambila" (Ekesode 32:7,8). Bualu ebu buakadi bualu bukole ku mesu kua Nzambi. Bua batomboka babo, bantu bu binunu bisatu bakafua.

 

16.3   Malesona mu tshikoso

a)  Ku mikenji kudi kufuma dijingulula dia bubi

     “Kakuena muntu wabingishibua ku mesu kuende (ku mesu kua Nzambi) bua kuenza kua mikenji. Bualu bua ku mikenji kudi kufuma dijingulula dia bubi …bonso bakenza malu mabi, ne badi bapanga kupeta butumbi kudi Nzambi” (Lomo 3:23).

     Buonso buetu tuakashipa mikenji ya Nzambi, muntu kayi udi mua kuamba mu bulelela ne, Ndi musue Nzambi bu mudi mikenji yamba, anyi muntu kayi udi mua kuamba ne, Ndi musue mukuetu bu mundi mudisua?

b)  Mikenji idi ituleja ne, Tudi ne Musungidi bualu

     “Nunku mikenji yakalua ndeshi wetu wa kutufikisha kudi Kilisto, bua tuetu tubingishibue ku ditabuja” (Galatia 3:24). Nzambi udi wamba patoke too ne, “Kakuena muntu wabingi- shibua ku mesu kuende bua kuenza kua mikenji. Bualu bua ku mikenji kudi kufuma dijingulula dia bubi (Lomo 3:20). mikenji idi ituleja ne, Tudi ne Musungidi bualu (Galatia 3:24).

c)  Ngasa ne bulelela biakafuma kudi Yesu Kilisto

     “Mose wakatupa mikenji, kadi ngasa ne bulelela biakafuma kudi Yesu Kiliso” (Yone 1:17). Ngasa udi wamba bua buimpe, luse, ne dinanga dia Nzambi. Bulelela budi butumanyisha ne, Patuakadi bajimine mu malu mabi etu, “Nzambi wakatamba kusua ba pa buloba, yeye wakabapa Muanende umuepele mulela bua muntu yonso wamuitabuja kafu biende, kadi ikale ne muoyo wa tshiendelele”. Mukelenge wakamba ne, “Meme ndi bianyi njila ne bulelela ne muoyo; kakuena muntu udi ulua kudi Tatu, kayi muanze kulua kundi diambedi” (Yone 3:16. 14:6).

d)  Bualu bua muoyo wa tshiendelele

     Yone wakafundila bana ba Nzambi ne, “Nakufunda malu aa kunudi, bua nuenu numanye ne, Tudi ne muoyo wa tshiendelele, kunudi nuenu nudi bitabuja dina dia muana wa Nzambi” (1 Yone 5:13. Tangila kabidi Yone 10:28, 17:3).

 

16.4   Makonka

1.   Mumanyi wa mikenji wakadi mulondi wa Mukelenge, anyi?

2.   Mukenji muitanu udi wamba ne, Unemeke banganyi?

3.   Nzambi wakapa Mose mikenji dikumi ku mukuna kayi?

4.   Nganyi wakafunda mikenji pa mabue abidi?

5.   Tudi tubingishibua ku mesu kua Nzambi munyi?

     a) Ku kuenza kua mikenji. b) Ku ditabuja.

6.   Mikenji idi ituleja tshinyi?

     a) Tudi ne Musungidi bualu. b) Tudi bantu bimpe.

7.   Ngasa ne bulelela biakafuma kudi nganyi?

 

 

17    Dilesona No. 17— Lusumuinu lua Muena Samalea (Luka 10:30-37)

Kanupu muoyo bua kuleja benyi luse (Ebelu 13:2).

 

“Muntu wakabika mu Yelushalema, wakadi upueka ku Yeleko; wakatukidila mu bianza bia banyengi, bakamuvula bilulu biende, bakamukuma, bakaya, bakamushiya ne tshioyoyo. Muakuidi wa Nzambi wakadi upueka mu njila awu; pakamoneye muntu, waka- pitshila ku luseke lukuabo. Muena Lewi muomumue, pakalueye ku muaba awu, pakamumoneye, wakapitshila ku luseke lukuabo kabidi. Kadi Muena Samalea wakadi ulua mu njila, wakalua kudiye; pakamumoneye, luse luakamukuata, wakalua kudiye, wakamujingila tshilulu pa mputa, wakelapu manyi ne nvinyo; wakamushikika pa nyima pa nyama wende, wakalua nende ku nzubu wa tshilala benyi, wakamulama bimpe. Pakatshiabu, wakapatula ndenalio ibidi, wakapa muena nzubu wa tshilala benyi, wakamuambila ne, Umulame bimpe; panapingana, nenku-pingashile binga bintu biwapana” (Luka 10:30-35).

 

17.1   Dijingulula dia lusumuinu

Mu dilesona No. 16, “Mumanyi wa mikenji”, tuakamona bu muakalueye kudi Mukelenge bua kumukuata ne meyi. Wakamu- konka ne, “Muyishi nengenze tshinyi bua kupiana muoyo wa tshiendelele”? Pakamuandamuna Mukelenge Yesu ne lungenyi luimpe yeye wakasua kudibingisha, kakasua kulekela dikonka diende pa bualu, wakakonka Yesu ne, “Mukuetu nganyi”? Muke-lenge wakamuambila lusumuinu lua Muena Samalea muimpe.

 

17.2   Muakuidi wa Nzambi udi upita mu njila

Mukelenge wakamuambila bualu bua bantu basatu bakadi mu njila wakadi upueka ku Yelushalema ku Yeleko. Wa kumpala wakatukidila mu bianza bia banyengi, bakamuvula bilulu biende, bakamukuma, bakaya, bakamushiya ne tshioyoyo. Mukuabo wakadi muakuidi wa Nzambi. Muntu wa Nzambi neafuile mu- kengi luse, anyi? Kadi pakamoneye muntu mu njila, waka-pitshila ku luseke lukuabo. Yeye kakadi muntu wa Nzambi. Udi tshifuanyikiji tshia bantu badi bamba ne, Tuetu tudi bena kuitabuja, ne mishiku yabo kadi badi bapidia Nzambi ne bienzedi biabo. Kabena mua kukuatshisha muntu udi ne Nzambi bualu.

 

17.3   Muena Lewi

Muena Lewi muomumue, pakalueye ku muaba awu, pakamu- moneye, wakapitshila ku luseke lukuabo kabidi. Yeye kakaleja luse nansha lukese. Muena Lewi udi tshifuanyikiji tshia mikenji ya Mose. Mikenji kayena mimanye mua kusungila muntu, anu kumupisha (Galatia 3:10).

 

17.4   Luse ludi lukuata Muena Samalea

Muena Samalea udi tshifuanyikiji tshia Mukelenge Yesu, yeye wakadi muntu mulenguludibue kudi bantu. Bena Yuda bakamua- mbila ne, “Wewe udi Muena Samalea, udi ne demon munda" (Yone 8:48). Tudi tubala bua bualu buende ne, “Bakamulengulula, bakamulekela kudi bantu; wakadi muena kanyinganyinga waka- manya makenga” (Yeshaya 53:3). Mukelenge Yesu wakalua bua kutupikula ku mulawu wa mikenji (Galatia 3:13).

Muena Samalea wakajingila tshilulu pa mputa ya mukengi, wakelapu manyi ne nvinyo (Bantu ba kale bakalengesha mputa ne nvinyo, bakela manyi bua kuwondapa). Wakamushikika pa nyama wende, wakaya nende ku nzubu wa tshilala benyi. Pakatshiabu wakapatula ndenalio ibidi, wakapa muena nzubu, wakamuambila ne, “Umulame bimpe; panapingana, nenkupi-ngashile binga bintu biwapana”. Ndenalio ibidi yakadi mikumbane anu bua matuku makese, ndenalio umue wakadi difutu dia muena mudimu bua dituku dimue.

Nzubu wa tshilala benyi udi wamba bua ekeleziya wa kaba kamue. Muena kuitabuja mupia-mupia udi ne bulami bualu ne buobumue ne bena kuitabuja bakuabo kabidi. Mukelenge Yesu neafute bantu bende bua bulami buabo ne mudimu wabo. Yeye wakamba ne, “Tangila, ndi ndua lubilu; ne difutu dianyi didi nanyi, dia kupingashila kudi muntu ne muntu, bu mudi mudimu wende” ( Buakabuluibua 22:12).

 

17.5   Mukelenge Yesu udi ukonka Mumanyi wa Mikenji

Mukelenge Yesu wakakonka mumanyi wa mikenji ne, “Bantu aba basatu, wewe udi wela meji ne, Muena kuabo ne waka-tukidila mu bianza bia banyengi nganyi”? Yeye wakakudimuna diyi ne, “Wakamufua luse”. Yesu wakamuambila ne, “Ya biebe wenze muomumue”. Tudi tubala mu mukanda mufunda kudi Yakobo ne, “Binuenza mukenji wa butumbi, udi mufunda mu Mukanda wa Nzambi ne, Sua mukuenu bu muudi mudisue, nudi nuenza bimpe; kadi binuikala ne kansungunsungu kudi bantu, nudi nuenza bualu bubi, nuakupishibua bu bashipi ba mikenji kudi mikenji nkayayi. Bua muntu yonso udi utumikila mikenji eyi mijima, bialendukeye ku mukenji umue, wakulua mushipi wa mikenji yonso” (Yakobo 2:8-10).

 

17.6   Malesona mu tshikoso

a)  Njila ibidi idiku, njila wa kabutu udi munene, bantu ba bungi babuelamu. Njila ewu udi upueka, udi njila wa benji ba malu mabi. Njila mukuabo udiku, udi ubanda, njila ewu udi mubu- mbakane kadi udi wa ku muoyo, udi njila wa bena kuitabuja (Matayo 7:13. Matayo 6:24).

b)  Muena Samalea wakadi muena luse ne wa dinanga. Yeye udi tshifuanyikiji tshia Mukelenge, Yeye wakalua kutudi, waka- tuluila ku diulu too ne ku muaba wetu bua kutufuila ku mutshi mutshimakane.

c)  Bu Mukelenge Yesu wakatufuila luse, tuetu kabidi butudi nabu mbua kufuilangana luse. Yeye wakamba ne, Ndi nuelela mukenji mupia-mupia ne, Nusuangane; nusuangane bu munakunusua. Bua bualu ebu bantu bonso nebamanye ne, Nudi bayidi banyi, binuasuangana nunku (Yone 13:34).

d)  Bitualengula muntu bua tshisamba tshiende anyi bua muaku wende, tudi tubenga diyi dia Mukelenge, tudi tushipa mukenji wende bua kunangangana.

e)  Mukelenge Yesu neafute bonso badi bamuenzela mudimu palueye bua kuangata bantu bende (Buakabuluibua 22:12).

 

17.7   Makonka

1.   Muena luendu wakapueka ku musoko kayi?

2.   Banganyi bakakuata muena luendu mu njila?

3.   Banyengi bakashiya muena luendu munyi?

4.   Bantu bungi munyi bakapitshila ku luseke lukuabo?

5.   Nganyi wakafuila musame luse?

6.   Muena Lewi udi tshimanyishilu tshia tshinyi?

     a) Mikenji ya Mose. b) Muena luse.

7.   Mikenji ya Mose udi mua kusungila muntu anyi?

      a) Eyo. b) To.

 

 

18    Dilesona No. 18 — Lusumuinu lua Bidia bia Dilolo (Luka 14:15-24)

Luayi, bualu bua bintu bionso bidi bilongolola (Luka 14:17).

 

Muntu wakadiku, wakalamba bidia bia dilolo bia bungi, waka- bikila bantu ba bungi. Pakafika diba dia kudia, wakatuma muntu wende bua kuambila bakadiye mubikile diambedi ne, Luayi, bualu bua bintu bionso bidi bilongolola. Buonso buabo bakabanga kumulayidila bu diyi dimana kupunga. Wa kumudilu wakamuambila ne, Nakuula budimi, bundi nabu mbua kuya kubumona; ndi nkusengelela bua kundayidila. Mukuabo wakamba ne, Nakuula ngombe dikumi, ibidi ku mutshi wa tshikokedi ibidi ku mutshi wa tshikokedi, nenye kuyiteta. Ndi nkusengelela bua kundayidila. Mukuabo wakamba ne, Nakubaka mukaji, nunku tshiena mumanye mua kuya. Muntu wakalua, wakambila mfumu wende malu aa. Muena nzubu wakadi ne tshiji, wakambila muntu wende ne, Ya biebe lubilu mu misesu ya musoko ne mu tushila tukese, ulue ne bapele ne batapa ne bafofo ne balema. Muntu wende wakamba ne, Mfumu wanyi, bakuenza bu muwakuamba, kadi miaba mikuabo idi mishale. Mfumu wakambila muntu wende ne, Ya biebe mu misesu ne pa buipi ne mpangu, ubabueje mu nzubu, uule tente. Ndi nuambila ne, Banakubikila diambedi, kakuena umue wabo udi mua kulabula bidia bianyi” (Luka 14:16-24).

Mukelenge Yesu wakela lusumuinu elu dituku dikuabo mu nzubu wa Mufalese mukuabo. Muntu ewu wakadi munene, wakalomba Mukelenge bua kudia bidia nende dituku dia Lumingu lua Bena Yuda. Mukuabo wa bakadi badia nende bidia, pakunvueye meyi a Yesu, wakamuambila ne, “Wadia bidia mu bukelenge bua Nzambi udi ne disanka”. Nunku Mukelenge wakamuambila lusumuinu lua bidia bia dilolo.

 

18.1   Dijingulula dia lusumuinu

Muntu wakalamba bidia bia dilolo bia bungi wakadi mubanji bualu bua wakalongolola bia kudia bia bungi, wakadi munene bualu bua wakabikila bantu ba bungi. Udi tshifuanyikijilu tshia Nzambi. Nzambi udi mufuki wetu ne bintu bionso bidi biende. Udi munene be, udi wa bukokeshi buonso ne bukole buonso. Yeye muine udi musue buonso buetu kuabanyangana bintu bia buimpe buende ne bia dinanga diende (1 Kolinto 2:9).

Bidia bia dilolo bidi biamba bualu bua Lumu Luimpe lua lupandu. Dibikila dia muena nzubu diakadi ne, “Luayi, bualu bua bintu bionso bidi bilongolola”. Didi diamba bua mudimu wa bupikudi wakashikijibua kudi Mukelenge Yesu pa mutshi mu- tshiamakane.

 

18.2   Badi babikidibua diambedi bapidia dibikila

Buonso buabo bakabanga kumulayidila bu diyi dimana ku- punga. Bualu bua dikema, bakapidia kulua. Wa kumpala wakua- mbila muena mudimu ne, Nakusumba budimi, bundi nabu mbua kuya kubumona; ndi nkusengelela bua kundekelela. Muntu kayi udi usumba budimi kayi muanji kubumona? Mukuabo wakambila muena mudimu ne, Nakusumba ngombe dikumi ne ndi nya bua kuyiteta; ndi nkusengelela bua kundekela. Dianda-muna diende diakadi diandamuna dia tshianana, kakadi mua kuindila too ne maloba, anyi? Mukuabo kabidi wakamba ne, Nakuangata dibaka mpindiewu ne bua bualu ebu tshiena mua kuyaku. Muena dibaka kakadi mua kuya ne mukaji wende mupia-mupia, anyi?

 

18.3   Tshiji tshidi tshikuata muena nzubu

Muena mudimu wakapingana kudi muena nzubu ne manda- muna a bantu bakabikidibua. Muena nzubu wakafika munda, wakambila muena mudimu wende ne, “Kakuena umue wabo udi mua kulabula bidia bianyi”.

Bobo babikidibua diambedi badi tshifuanyikiji tshia Bena Yuda, bakapidia dibikila dia Nzambi bu tshisamba tshia bantu, bakashipa Mukelenge Yesu ku mutshi mutshiamakane bu muntu mubi, bakabueja bena kuitabuja mu nzubu wa lukanu ne bakashipa Stefano ne mabue. Mu tshidimu 70 apr. J-C., Nzambi wakabalumbuluija ne tshilumbu tshinene. Bena Lomo bakabu-tula Yelushalema, bakosha musoko ne bakashipa bantu ba bungi (Luka 19:41-44).

Pakapidia bakuabo, babikidibua kudi muena mudimu diambedi, muena nzubu wakamuambila ne, Ya biebe lubilu mu misesu ya musoko ne mu tushila tukese, ulue ne bapele ne batapa ne bafofo ne balema. Dinanga dia muena nzubu diakadi dinene, udi musue nzubu wende muule tente ne bantu. Bapele kabena mua kulua ne tshintu to, batapa badi ne muondapi bualu, bafofo badi ne bakuatshishi bualu ne balema kabena mua kuenda bimpe, buonso buabo badi tshifuanyikishi tshia bantu kabayi banji kuitabuja Mukelenge Yesu. Nzambi udi musue kusankisha bantu bonso. Dibikila dia Lumu Luimpe didi ne, “Luayi, bualu bua bintu bionso bidi bilongolola”.

 

18.4   Lumu Luimpe ludi kudi bonso ba pa buloba

Dibikila dia kunshikidilu dia mu Mukanda wa Nzambi didi diamba ne, “Nyuma ne mukaji musela (Nyuma Muimpe ne Ekeleziya) badi bamba ne, Lua. Udi unvua, ambe biende ne, Lua. Ne udi ne nyota, alue biende; udi musue, angate mayi a muoyo tshianana” (Buakabuluibua 22:17). Pakalua muena mudimu bua kumanyisha mfumu wende ne, Mfumu wanyi, bakuenza bu muwakuamba kadi miaba mikuabo idi mishale. Mfumu waka- mbila muntu wende ne, Ya biebe mu misesu ne pa buipi ne mpangu, ubabueje mu nzubu, uule tente. Nzambi udi musue nzubu wende muuje tente, bonso badi bitabuja dibikila dia Lumu Luimpe nebabuelamu. Kadi Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Kakuena tshintu tshia tshianana tshidi tshibuelamu, nansha kakese; nansha muntu udi wenza bualu bubi ne mashimi; kadi anu badi ne mena abo mafunda mu mukanda wa muoyo wa Muana wa Mukoko nebabuelemu” (Buakabuluibua 21:27).

 

18.5   Malesona mu tshikoso

a)  Dibikila dia Nzambi didi kudi ba pa buloba bonso. Mukelenge Yesu wakashikija mudimu wa bupikudi pakafueye ku mutshi mutshiamakane, mpindiewu Nzambi udi mumanye mua kuambila bantu bonso ne, Luayi, bualu bua bintu bionso bidi bilongolola. “Katataka ntshikondo tshimpe, monayi, katataka ndituku dia lupandu” (2 Kolinto 6:2).

b)  Muntu yonso budiye nabu mbua kuandamuna ku dibikila dia Nzambi. “Nunku, buonso buetu, muntu ne muntu, neabadile malu ende kudi Nzambi” (Lomo 14:12).

c)  Muena nzubu wakalongolola bidia bia dilolo bia bungi.   Nzambi kabidi udi musue kutusankisha ne masanka a bungi mu Kilisto. Mushinga wa bidia bia dilolo wakadi munene. “Nzambi kakimina Muana wende mene, kadi wakamufila bua buonso buetu” (Lomo 8:32). Nzambi wakapa Muana wende munanga mene bua kutufuila pa mutshi mutshiamakane.

 

18.6   Makonka

1.   Mukelenge Yesu wakela lusumuinu mu muaba kayi?

2.   Muena nzubu udi tshifuanyikiji tshia nganyi?

3.   Bidia bia dilolo bidi biamba bualu bua tshinyi?

4.   Dibikila dia Lumu Luimpe lua Nzambi didi kudi banganyi?

5.   Mubikidibua wa kumpala wakalomba muena nzubu kumu-

     layidila bua tshinyi?

     a) Wakula budimi. b) Wakabaka mukaji.

6.   Mukenji wa muena mudimu wakadi tshinyi?

     a) Bintu bionso bidi bia bungi.

     b) Bintu bionso bidi bilongolola.

7.   Tshiji tshiakakuata muena nzubu bua tshinyi?

     a) Muena mudimu wakalua ne bapele.

     b) Bantu babikidibue diambedi bakapidia dibikila.

 

 

19    Dilesona No. 19 — Lusumuinu lua Muana Mujimine (Luka 15:11-24)

Mukelenge Yesu wakamba ne, Tshiena ngipata walua kundi (Yone 6:37).

 

Yesu wakamba ne, “Muntu wakadiku, wakadi ne bana balume babidi. Muana muakunyi wakambila tatu wende ne, Tatu, umpe luanyi luseke lua biuma lualua kundi. Yeye wakabatapuluila bintu biende bionso. Pakapita matuku makese, muana muakunyi wakasangisha bintu biende bionso, wakaya mu luendu kule ku luseke lukuabo; wakatangadishaku bintu biende bionso ku malu mabi akenzenzeye. Pakamaneye bintu bionso, tshiole tshinene tshiakalua ku luseke alu; wakabanga kukengela bintu. Wakaya, wakadilamika kudi muntu wa ku luseke alu; muntu awu wakamutuma mu madimi ende bua kudisheye ngulube. Yeye wakasua kuuja difu diende tente ne bipusu biakadi ngulube idia. Kakuakadi muntu wakamupa tshintu.

Pakakatamukeye, wakadikonka munda ne, Bena mudimu ba tatu wanyi badi bungi munyi badi ne bia kudia bia bungi ne bintu bikuabo bisambuke pa mutu kabidi, kadi meme ndi nfua ne nzala kunoko? Nembike, nenye kudi tatu wanyi, nemuambile ne, Tatu, nakuenzela diulu bibi, nakuenza bibi ku mesu kuebe kabidi. Tshiena bianyi muimpe kabidi bua kumbikilabo ne, Muanebe, umbueje mu mudimu bu bena mudimu bebe bakuabo.

Yeye wakabika, wakalua kudi tatu wende. Pakadiye kuakua, tatu wende wakamumona, luse luakamukuata, wakanyema lubilu, wakamuela tshitupa ku nshingu, wakamutua mishiku. Muana wakamuambila ne, Tatu, nakuenzela diulu bibi, nakuenza bibi ku mesu kuebe kabidi; tshiena bianyi muimpe kabidi bua kumbikilabo ne, Muanebe. Kadi tatu wende wakambila bantu bende ne, Luayi lubilu ne tshilulu tshidi tshitambe buimpe, numuluatshishetshi; numuele kakanu ku munu ne bisabata ku makasa. Nulue ne muana wa ngombe udi ne manyi, numushipe, tudie bietu, tusanke bietu, bualu bua muana wanyi ewu wakadi mufue, udi ne muoyo kabidi; wakadi mujimine, wakamueneka. Bakabanga kusanka (Luke 15:11-24).

    Mu Luka nshapita 15 tudi tubala ne,  Bantu bakuabo bakajiana Mukelenge Yesu, ne, "Muntu ewu udi witabuja bantu babi, udi udia nabo". Nunku yeye wakabambila nsumuinu isatu. Lua kumpala ludi lutuambila bua mulami wa mukoko udi ukeba mukoko mujimine, "too ne paumoneye. Paumoneye, udi uwambule pa diapa ne mutshima usanka. Pashishe, bualu bua disanka dia mukaji udi ukebakeba mpalata mujimine, paka-moneye mpalata wende wakadi mujimine. Mukelenge wakaba-mbila ne, "Ndi  nuambila ne, Nunku kabidi disanka didi ku mesu kua banjelo ba Nzambi bualu bua muntu umue mubi wakakudimuna mutshima wende". Lusumuinu lua kunshikidilu ludi lutuambila bualu bua  muana mujimine

 

19.1   Dijingulula dia lusumuinu lua muana mujimine

Muana wakalomba bupianyi buende diambedi tatu wende kayi muanji kufua. Bualu bua dikema be. Tatu wende wakamupa tshitupa tshiende, muana wakaya mu luendu lule, kakasua tatu wende kunvua bualu bua malu mabi ende. Pakapita tshikondo tshipi yeye wakabanga kukengela bintu (mvese 12-16). Kadi, “Masanka a malu mabi adi a tshitupa tshipi” (Ebelu 11:25).

Nsongalume wakadilamika kudi muntu wa ku luseke alu, muntu awu wakamutuma mu madimi ende bua kudisheye ngulube. Ngulube udi nyama udi kayi muimpe ku mesu kua Bena Yuda too ne lelu. Buakadi bualu bukole bua Muena Yuda kudisha ngulube. Pakadiye ne argent wa bungi, nsongalume wakadi ne balunda ba bungi. Pakadiye bianza bitupu, balunda bende bakamulekela, kakuadi muntu wakamupa tshintu (mverse 16. Lusumuinu lukuabo mu Mukanda wa Nzambi ludi luamba ne, "Biuma bidi bivudishila muntu balunda ba bungi, kadi mulunda wa mupele udi upanduluka kudiye" Nsumuinu 19:4).

 

19.2   Kukudimuna kua mutshima

 Mverse 17 too ne mverse 21 idi ituleja tshifuanyikiji tshimpe tshia kukudimuna kua mutshima. Pakakatamuka nsongalume wakabanga kuela meji a nsombelu wende, wakavuluka masanka a mu nzubu wa tatu wende. Wakamba munda munda ne, Nembike, nenye kudi tatu wanyi, nemuambile ne, Tatu nakuenzela diulu bibi, nakuenza bibi ku mesu kuebe kabidi. Tshiena bianyi muimpe kabidi bua kumbikilabo ne, Muanebe, umbueje mu mudimu bu bena mudimu bebe bakuabo. Yeye wakabika, wakapingana kudi tatu wende (Matayo 18:2,3. Mako 1:15. Bienzedi 17:30,31,32).

 

19.3   Tatu udi tshifuanyikiji tshia Nzambi Tatu

Tatu wa muana wakadi ku tshibi tshia nzubu wende matuku onso, wakadi udikonka ne, Muananyi neapingane lelu anyi? Pakapingana muana ku nzubu wa tatu, tatu wakamumona kule, kuakua. Luse luakamukuata. Tatu wakanyema lubilu kudiye, wakamuela tshitupa ku nshingu, wakamutua mishiku. Wakamu-leja luse. Kuela tshitupa ku nshingu ne kutuatua kua mishiku bidi biamba ne, Nansha bualu bumue budi pankatshi petu. Bidi biamba bua dinanga dilelela. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Mukelenge udi netu lutulu, kena musue umue wenu ajimine, kadi udi musue bonso balue kukudimuna mitshima yabo” (2 Petelo 3:9).

 

19.4   Bintu biakapesha tatu muanende

Musangu mukuabo muana mujimine wakapingana kudi tatu wende muluate ne bilulu bisunsuke kadi tatu wakambila bantu bende ne, “Nulue lubilu ne tshilulu tshidi tshitamba buimpe, numuluatshishetshi” (mverse 22). Tshilulu tshidi tshitamba buimpe tshidi tshiamba bua lupandu. Buakane bua Nzambi budi pambidi pa buonso badi ne Mukelenge Yesu bu Musungidi wabo (Tangila Yeshaya 61:10. Lomo 3:21,22). Muana udi mukumbane bua kuikala mu nzubu wa tatu, udi muluate mukumbane, udi kuende. Bakamuela kakanu ku munu (mverse 22). Kakanu kadi tshimanyi-shilu bua kuleja bantu bonso ne, Tatu udi witabuja muana bu muanende, udi muana wa mu nzubu, udi mukumbane bua kuenzela tatu wende mudimu.

Bakamuela bisabata ku makasa (mverse 22). Bisabata bidi biamba bua mudimu kabidi: "Bisabata bia kudilongolola kua lumu luimpe lua ditala" (Efeso 6:15).

 

19.5   Muana wa ngombe udi ne manyi

Tatu wakambila bena mudimu ne, Nulue ne muana wa ngombe udi ne manyi, numushipe, tudie bietu, tusanke bietu, bualu bua muana wanyi ewu wakadi mufue, udi ne muoyo kabidi, wakadi mujimine, wakamueneka. Bakabanga kusanka. (mverse 23-24). Muana wa ngombe udi wamba bua buobumue ne disanka. Bana ba Nzambi badi kuabo mu nzubu wa Tatu, badi bana bende mene. “Mukelenge wakapa bonso bakamuitabuja bukole bua kuluabo bana ba Nzambi, bobo mene badi bitabuja dina diende” (Yone 1:12).

   Lusumuinu elu ludi lutuambila nangananga bualu bua muntu mujimine, kayi ne ditekemena, kayi ne Nzambi mu buloba ebu.  Mukelenge Yesu wakamba ne, "Muana wa muntu wakuluila bua kukeba ne kusungila tshidi tshijimine" (Luka 19:10).

 

19.6     Makonka

1.   Mu lusumuinu luetu tatu wakadi ne bana bungi munyi?

2.   Pakaya muanende, Tatu wakadi ne disanka, anyi?

3.   Muana wakenza tshinyi mu madimi?

4.   Pakadiye ne nzala wakasua kuuja difu diende tente ne

     tshinyi?

5.   Pakadi muana mujimine mu makenga wakavuluka tshinyi?

     a) Masanka a malu mabi ende.

     b) Masanka a mu nzubu wa tatu wende.

6.   Tshiakakuata tatu, pakamoneye muana kuakua tshinyi?

     a) Tshiji. b) Luse.

7.   Muana wa ngombe wa manyi udi utuambila bua tshinyi?

     a) Buobumue ne disanka.

      b) Mudimu.

 

 

20    Dilesona No. 20 — Mukelenge udi wamba bua lufu luende (Luka 18:31-34. 1 Kolinto 11:23-26)

Mukelenge Yesu wakamba ne, Ndi nteka muoyo wanyi panshi bua meme kuwangata kabidi. Kakuena mukuabo udi uunye-nga, ndi nditekelawu panshi nkayanyi. Ndi ne bukole bua kuuteka panshi, ndi ne bukole bua kuwangata kabidi (Yone 10:17-18).

 

“Pakadi Yesu uya mu njila ne bayidi nkayabo dikumi ne babidi, wakabambila ne, Unvuayi, tudi tubanda ku Yelushalema, nebenzele Muana wa muntu malu onso akafundabo kudi baprofete. Nebamufile mu bianza bia bantu ba bisamba bia bende, nebamuseke, nebamupende, nebamutuile mate, nebamu-kume, nebamushipe; kadi papita matuku asatu, neabike kabidi. Bayidi kabakajingulula malu aa; diyi edi diakabasokoma, kaba-kamanya malu akambeye” (Luka 18:31-34).

Pakadi Mukelenge Yesu mu njila bua kuya ku Yelushalema, yeye wakamanyisha bayidi bende bualu bua lufu luende ne dibika diende. Bobo bakakadi batandangana mu njila bualu bua babidi munkatshi muabo bakalomba Mukelenge ne, “Witabuje bua tuetu kushikama nebe mu butumbi buebe, mukuabo ku tshianza tshiebe tshia balume ne mukuabo ku tshianza tshiebe tshia mukaji”. Mukelenge wakabambila ne … “Wasua kulua munene munkatshi muenu neikale muena mudimu wenu; wasua kuikala pamutu penu neikale mupika wa buonso buenu. Muana wa muntu kabidi kakuluila bua bantu bamukuatshile mudimu, wakuluila bua kubakuatshila mudimu, ne bua kufila muoyo wende bua kupikula nawu bantu ba bungi” (Mako 10:35-45).

Pakapita matuku abidi, disanka dia kupita kua Yehowa ne dia bidia bidi kabiyi ne luevene diakalua; bakuidi banene ba Nzambi ne bafundi bakakeba bua kukuata Mukelenge mu busokoko ne mua kumushipa: Bakamba ne, “Katuenji nunku mu matuku a disanka dia Kupita kua Yehowa, diyoyo dia bantu nedijuke” (Mako 14:1-2). Yudasa Isakaliote, wa mu bayidi dikumi ne babidi, wakaya kudi bakuidi banene bua kumufila kudibo. Pakunvuabo bualu abu, mitshima yabo yakasanka, bakamulaya mpalata (biamu bia argent). Nunku yeye wakakeba tshikondo tshiakane tshia kumufila mu bianza biabo (Mako 14:10,11).

 

20.1   Mukelenge ushikija malu a Kupita kua Yehowa

Mukelenge Yesu wakashikija malu onso bualu bua Kupita kua Yehowa, pashishe wakabangila bualu bua Bidia biende. “Butuku buakamufilabo, Mukelenge Yesu wakamema bidia; pakasakidi- leye Nzambi, wakabitshibula, wakamba ne, Ebi bidi mubidi wanyi wakanupebua bualu buenu; enzayi nunku bua kunvuluka. Muomumue kabidi, pakashikijabo kudia, yeye wakamema lupanza, wakamba ne, Lupanza elu ludi dipungila dipia-dipia dia mu mashi anyi; misangu yonso inualunua, enzayi nunku bua kunvuluka (1 Kolinto 11:23-26. Luka 22:19-20. Tangila kabidi Dilesona No. 5).

Mu Getesemene

Mu Getesemene Mukelenge wakabanga kukema bikole, mutshima wende wakatamba kunema. Yeye wakambila bayidi ne, "Mutshima wanyi udi utamba kunyingalala, lufu ludi luntonda; nushale apa, nutabale. Wakaya biende kumpala tshitupa” (Mako 14:32-42. Matayo 26:36-46. Luka 22:39-46).

Mukelenge wakalomba Petelo ne Yakobo ne Yone bua kuikala nende tshitabala, wakatamba kukenga, kadi bobo mene bakalala tulu. Mukelenge wakalua kudibo, wakabambila ne, “Nudi nulala nuikisha! Kuakushika; diba diakufika, Muana wa muntu udi mufila mu bianza bia bantu babi. Bikayi, tuye; tangilayi, mutungidi udi pa buipi. Pakatshidi Yesu wamba nunku, Yudasa … wakalua ne tshisumbu tshinene tshia bantu, bakadi ne miele ne bibonge, bafume kudi bakuidi banene ba Nzambi ne bafundi ne bakulu. Mutungidi wa Yesu wakabapa tshimanyinu ne, Unatua-ngana nende mishiku, nyeye; numukuate, nuye nende bimpe (Mako 14:41-46. Tangila Matayo 26:36-46. Luka 22:39-46).

 

20.2   Malesona mu tshikoso

1)  Anu dinanga dinene diakavuija Mukelenge wa butumbi, bua kutuluila kudi Nzambi ne bua kutufuila pa mutshi mutshia makane. “Mu muanda ewu mudi dinanga, kembua tuetu tuakunanga Nzambi, kadi bua yeye wakatunanga, wakatuma Muanende bu mulambu bua kubuikila nawu mibi yetu” (1 Yone 4:10).

2)  Bena Kilisto badi bangata Bidia bia Mukelenge bua kumuvu- luka mu makenga ende ne mu lufu luende. Badi bavuluka ka- bidi dibika diende ne dipingana diende (1 Kolinto 11:26). “Yeye, bua disanka diakatekibua kumpala kuende, wakakankamana pakakengeye ku mutshi mutshiamakane, wakalengululu bundu, ne wakushikama ku tshianza tshikole tshia Nzambi” (Ebelu 12:2). Tudi tulonda tshilejilu tshia bena Kilisto ba ku Toa. Pakalua dituku dia kumudilu dia lumingu, bakadisangisha bua kutshibula bidia. Dituku dia kumudilu dia lumingu didi dituku dia dibika dia Mukelenge wetu (Bienzedi 20:7. Yone 20:1). (Kuangata kua Bidia bia Mukelenge kakuena mua kusungila muntu anyi kumupesha muoyo wa tshiendelele).

3)  Pakadibo badia Bidia bia Mukelenge, bonso bakapatuka bua kuya ku Getesemene. Getesemene udi utuambila bua ma-kenga a Mukelenge wetu ne kulamata kuende ku disua dia Nzambi, too ne ku lufu. Mukelenge wakadi uyaku ne bayidi bende. Wakadi muaba wa mitshi ya mamuma ne wa ditalala, pambelo pa Yelushalema, mu mukuna wa Oleve (Yone 18:1). Kadi pakayabo, wakadi muaba wa kanyinganyinga kakole ne wa kufila kua Mukelenge Yesu mu bianza bia bantu babi. Mukelenge Yesu wakadifila mu bianza biabo. Kumpala kuende bonso bakapingana tshianyima, bakadishinda (Yone 18:6).

 

20.3   Makonka

1.   Pakabanda Mukelenge Yesu ku Yelushalema, yeye wakambila bayidi bende bualu bua malu kayi?

2.   Muana wa mukoko mulelela wa Kupita kua Yehowa nganyi?

3.   Mutungidi wa Mukelenge Yesu wakadi nganyi?

4.   Mutungidi wakapa bena lukuna ba Mukelenge tshimanyinu kayi?

5   Mukelenge Yesu wakamba ne, Kunyima kua matuku asatu …

     a) Nebanshipe. b) Nembike.

6.   Disanka dia Kupita kua Yehowa didi tshivulukidi tshia tshinyi?

     a) Lufu lua Mukelenge.

     b) Dipatuka dia Bena Isalele mu Ejipitu.

7.   Bayidi basatu bakenza tshinyi, pakalombabo Mukelenge bua kuikala nende tshitabala?

     a) Bakalala tulu. b) Bakayikilangana.

 

 

21    Dilesona No. 21 — Lufu lua Mukelenge Yesu (Mako 15:1-26. 33-39)

Patutshivua batekete, mu tshikondo tshiakane Kilisto waka-fuila bantu babi … kadi Nzambi wakatamba kuleja luse luende kutudi mu muanda ewu ne, Patutshivua bantu babi, Kilisto wakatufuila (Lomo 5:6-8).

 

Pakatshia butuku, bakuidi banene ne bakulu ne bafundi ne balumbuludi bonso bakasangisha diyi diabo, bakasuika Yesu, bakaya nende, bakamufila mu bianza bia Pilato. Pilato waka- mukonka ne, Wewe udi Mukelenge wa Bena Yuda anyi? Yesu wakamuambila ne, Buudi wamba mbulelela. Bakuidi banene ba- kamubanda malu a bungi. Pilato wakamukonka kabidi ne, Kuena witaba diyi? Unvua mudibo bakubanda malu a bungi. Kadi Yesu kakitaba kabidi diyi dikuabo; Pilato wakakema. Mu disanka dia Kupita kua Yehowa Pilato wakadi ne tshilele tshia kulekela bantu muena lukanu umue wakalombabo. Muntu wakadi mu nzubu wa lukanu, dina diende Balaba, musuika ne batomboke nende; mu butomboki buabo bakadi bashipangane. Bantu ba bungi bakaya kudi Pilato, bakamuambila ne, utuenzele bu mudi tshilele tshiebe. Pilato wakabakonka ne, Nudi basue meme nulekele Mukelenge wa Bena Yuda, anyi? Yeye wakamanya ne, Bakuidi banene bakumufila bualu bua mukawu. Kadi bakuidi banene bakenzesha tshisumbu tshia bantu ne, Utulekelele Balaba. Pilato wakabakonka kabidi ne, Nengenzele unundi nubikila ne, Mukelenge wa Bena Yuda, tshinyi? Bakela mbila kabidi ne, Umushipe ku mutshi mutshiamakane. Pilato wakabakonka ne, Kadi wakenza bubi kayi? Bobo bakatamba kuela mbila ne, Umushipe ku mutshi mutshiamakane. Pilato wakasua kuenzela tshisumbu tshia bantu biakane, wakabalekelela Balaba; paka-kumeye Yesu, wakamufila bua kumushipabo ku mutshi mu-tshiamakane.

 

21.1   Badi babueja Mukelenge Yesu tshifulu tshia meba ku mutu

“Masalayi akaya ne Yesu mu lupangu - luolo luakadi nzubu munene wa mukelenge; akabikilangana tshisumbu tshiawu tshionso. Akamuluatshisha tshikowelu tshikunze; pakalukawu tshifulu tshia meba tshia bukelenge, akamuasatshi ku mutu; akabanga kumunemekela ne, Muoyo, Mukelenge wa Bena Yuda! Akamukuma ne mulangala ku mutu, akamutuila lute, akatua binu panshi, akamukukuila. Pakashikijawu kumuseka, akamuvula tshikowelu tshikunze, akamuluatshisha bilulu biende. Akaya nende bua kumushipa ku mutshi mutshiamakane. Muntu dina diende Simona, Muena Kulene … wakadi ufuma ku mpata; pakasangileye nabo, masalayi akamuenzeja ku bukole bua kuyeye nabo, mutuale mutshi mutshiamakane wa Yesu. Bakalua nende ku muaba, dina diawu Gologota, kukudimuna kua muaku ne, Muaba wa Kabalubalu ka mutu. Bakamupa nvinyo musangisha ne mula; kadi yeye wakabenga. Bakamukumina milonda mu bianza ne makasa ku mutshi mutshiamakane; bakabanyangana bilulu biende, bakabielela nshobo bua kuma-nyabo tshiangata muntu ne muntu. Bakamukumina milonda ku mutshi mutshiamakane dinda pa tshitema. Bakafunda bubandi buakamubandabo pa mutu pende ne: MUKELENGE WA BENA YUDA” (Mako 15:16-26).

 

21.2   Mukelenge Yesu udi upuola muoyo.

“Midima yakadi pa buloba buonso munda munya too ne diba pa isatu. Pakafika diba pa isatu, Yesu wakela diyi diende bikole ne, Eloi, Eloi, lama sabakatani? Kukudimuna kua muaku ne, Nzambi wanyi, Nzambi wanyi, wakundekela tshinyi? Bakuabo bakadi bimaneku, pakunvuabo diyi edi, bakamba ne, Yeye udi ubikila Eliya. Mukuabo wakaya lukasa, wakuuja musukula-mpampa tente ne nvinega, wakaubueja ku mulangala, wakapa Yesu ne, Nua; wakamba ne, Lekela, tumone Eliya ne walua bua kumutulula panshi. Yesu wakela diyi diende bikole, wakapuola muoyo wende. Tshilulu tshiakadi tshikudika mu ntempelo tshiakapandika bipesa bibidi ku mutu kuatshi too ne kunshi; kapitene ka masalayi lukama wakadi wimana pa buipi ne Yesu; pakamoneye ne, Yesu wakupuola muoyo, wakamba ne, Bulelela, muntu ewu wakadi Muana wa Nzambi” (Mako 15:33-39).

 

21.3   Malesona mu tshikoso

a)  Kilisto wakatufuila bu mudi Mukanda wa Nzambi wamba
(1 Kolinto 15:3,4).

b)  Lufu lua Mukelenge Yesu ludi lutuleja dinanga diende dinene kutudi. Yeye mumane kusua bende mene bakadi pa buloba, wakabasua too ne kunshikidilu (Yone 13:1).

c)  Lufu lua Mukelenge Yesu ludi lutuleja dinanga dia Nzambi. “Mu muanda ewu mudi dinanga kembua tuetu tuakunanga Nzambi, kadi bua yeye wakatunanga, wakatuma Muana wende bu mulambu wa kubuikila nawu mibi yetu” (1 Yone 4:10).

d)  Lufu lua Mukelenge Yesu Kilisto ludi lutuleja ne, Bubi budi bualu bukole ku mesu kua Nzambi. Nzambi udi wa tshijila, udi ne mesu mapite buakane adi kaayi mua kutangila malu mabi, ne kena mua kutangila bienzedi bibi tshianana (Habakuka 1:13). Nzambi kakadi mua kutusungila ku mushindu mukuabo, lufu lua Kilisto ludi lutuleja ne, Bubi budi bualu bukole ku mesu ende.

 

21.4   Makonka.

1.   Bena Yuda bakafila Mukelenge Yesu mu bianza bia nganyi?

2.   Pilato wakadi ne tshilele tshia kuenza tshinyi?

3.  Dina dia muntu mulekeledibua kudi Pilato nganyi?

4.   Pakasua Pilato kulekela Yesu, bantu bakamba ne tshinyi?

5.   Masalayi akaluka tshinyi ne meba?

6.   Bakasuika Mukelenge ku mutshi mutshiamakane ne tshinyi?

7.   Pakamona kapitene ka masalayi ne Mukelenge Yesu waku-

      puola muoyo, wakamba ne tshinyi?

 

 

22    Dilesona No. 22 — Kujika kua Mukelenge Yesu (Matayo 27:57-66. Luka 23:50-56. Yone 19:38-42)

Kilisto wakafuila bua malu mabi etu, bu mudi Mukanda wa Nzambi wamba; wakajikibua, wakabishibua ku lufu pakapita matuku asatu, bu mudi Mukanda wa Nzambi wamba (1 Kolinto 15:3,4).

 

Pakamba diba kupueka, muntu mubanji wa ku Alimataya, dina diende Yosefe, wakalua, yeye kabidi wakadi muyidi wa Yesu. Muntu ewu wakaya kudi Pilato, wakalomba tshitalu tshia Yesu. Pilato wakamba diyi diende ne, Bamupetshi. Yosefe wakangata tshitalu, wakatshinyengela ne tshilulu tshitoke tshia line, waka- tshiladika mu lukita luende lupia-lupia, luakadiye mumane ku- mbula mu dibue; wakabunguluja dibue dinene, wakaditeka ku mushiku wa mbelu wa lukita, wakaya biende. Malia wa ku Magadala wakadiku, ne Malia mukuabo, bakadi bashikame batangile buludiludi bua lukita. Pakatshiabu, dituku dia kumpala dia Dilongolola, bakuidi banene ba Nzambi ne Bafalese baka- disangisha kudi Pilato, bakamba ne, Mukelenge, tudi bavuluke diyi dia muena mashimi awu pakadiye ne muoyo ne, Papita matuku asatu, nembike kabidi. Wewe amba diyi diebe ne, Balame lukita bimpe too ne ku dituku disatu, nunku bayidi bende kabalu kumuiba, bambila bantu ne, Yeye wakubika ku lufu; bienzabo nunku, dipanga dia kumpala neditambe dia kunyima bunene. Pilato wakabambila ne, Nuenu nudi ne balami, yayi bienu, nululame ne lungenyi luonso lunudi nalu. Bakaya biabo, bakalama lukita bimpe, bakateka tshimanyishilu ku dibue, balami bakadi nabo (Matayo 27:57-66).

 

22.1   Tshimanyinu tshia Yona

Dituku dikuabo bena lukuna ba Mukelenge Yesu bakambila Mukelenge ne, “Muyishi, tudi basue kutangila tshimanyinu tshia bualu buebe. Kadi yeye wakabandamuna ne, Ba mu tshikondo tshibi ne tshia masandi, badi bakeba tshimanyinu; kabena babapa tshimanyinu tshikuabo anu tshia muprofete Yona. Bu muakadi Yona munda mua munyinyi munene wa mu mayi minya isatu ne mafuku asatu, nunku Muana wa muntu neikale munda mua buloba minya isatu ne mafuku asatu” (Yona 1:17. Matayo 12:40).

 

22.2   Yosefe wa ku Alimataya

Yosefe wakadi muyidi wa Mukelenge Yesu mu busokoko bualu bua wakadi utshina Bena Yuda. Yeye wakadi mulumbu-ludi, wakadi muntu muimpe kayi ne kansungunsungu, yeye kakitabuja diyi dia balombodi ba Bena Yuda bua kushipa Mukelenge ku mutshi mutshiamakane. Pakashipa Bena Isalele ne masalayi a Bena Lomo Mukelenge Yesu ku mutshi mutshia-makane, Yosefe kakatshina bantu aba kabidi nansha. “Yeye wakaya kudi Pilato ne dikima mu mutshima kudi Pilato, wakamulomba tshitalu tshia Yesu. Pilato wakakema ne, Ukadi mufue katataka; wakabikila kapitene ka masalayi lukama, wakamukonka ne, Ukadi mufue musangu mule, anyi”? Pakamu-manyisha kapitene ka masalayi bualu abu, yeye wakafila tshitalu kudi Yosefe” (Mako 15:43-45).

 

22.3   Nikodemo udi ulua bua kukuatshisha Yosefe

Nikodemo wakadi Mufalese, budi bumueneka ne yeye kabidi wakadi muyidi wa Mukelenge Yesu mu musokoko. Yeye wakalua bua kumonangana ne Mukelenge butuku (Yone 3:1). Wakalua ne mula ne alo bisangisha, biakadi bu bujitu bua kilogama bu makumi anayi. Bakangata tshitalu tshia Yesu, bakatshinyengela ne bintu ebi bia mupuya muimpe mu bilulu bia line, bu mudi tshilele tshia Bena Yuda pa kujikabo bantu (Yone 19:39,40). Yosefe wakaladika tshitalu tshia Mukelenge mu lukita lumbula mu dibue, luakadi lukita luende lupia-lupia. Waka-bunguluja dibue dinene, wakaditeka ku mushiku wa mbelu wa lukita, wakaya biende.

 

22.4   Malia wa ku Magadala

Malia wa Magadala wakadi ne dinanga dinene bua Mukelenge Yesu. Mukelenge wakamuja nyuma mibi munda muende ne mu- tshima wende wakadi muje tente ne disanka ne dinanga bua luse luakamufuila Mukelenge. Pakafueye, Malia wakadi wimane pepi ne mutshi mutshiamakane ne Malia mamu wa Mukelenge. Pakamujikabo, Malia wakadi pepi ne lukita ne Malia mukuabo bua kutangila muaba muakaladikabo Mukelenge wende. Pakalua dituku dia kumpala dia lumingu, wakadi muimane ku lukita udila pakamueneka Mukelenge mubishibue kudiye, kanyinganyinga kende kakandamuna disanka (Luke 8:1-3. Yone 29:11-18).

 

22.5   Badi ne Mukelenge lukuna badi balama lukita

Bakuidi banene ne Bafalese bakatshina diyi dia Mukelenge ne, "Papita matuku asatu nembike kabidi". Bakaya kudi Pilato bua kupeta balami, musangu mukuabo bakadi ne ditekemena bua kupeta masalayi a Bena Lomo bua kulama lukita, kadi Pilato wakabambila ne, Nuenu nudi ne balami, yayi bienu, nululame ne lungenyi luenu luonso lunudi nalu. Bakaya biabo bua kulama lukita ne bua kuteka tshimanyishilu tshiabo pa dibue bua muntu kayi mumanye mua kubuela mu lukita mu busokoko.

 

22.6   Malesona mu tshikoso

a)  Mukelenge Yesu wakafuila bua malu mabi etu. Yeye wakamba ne, “Ndi mulami muime wa mikoko; mulami muimpe udi ufuila mikoko … mikoko yanyi idi yunvua diyi dianyi, ndi muimanya, idi indonda; ndi nyipa muoyo wa tshiendelele kayena ifua tshiendelele, kakuena mukuabo udi winyenga mu tshianza tshianyi” (Yone 10:11,27,28).

b)  Nzambi kakitabuja bantu babi kujika Muanende nansha. Bena Lomo bakadi ne tshilele tshia kujika bantu bakashipabo pa mitshi mitshiamakane ku makasa kua mitshi mitshiamakane.

c)  Yosefe ne Nikodemo bakadi bayidi ba Mukelenge mu busokoko kadi pakafua Mukelenge, bakaleja bantu bonso ne, Tudi Bena Kilisto. Kabakatshina lukuna lua balombodi ba Bayuda nansha.

d)  Malia wa ku Magadala udi tshilejilu tshia mutshima wa kulamata kudi Mukelenge wende. Yeye kakadi mua kupua muoyo bua bualu buende kale, pakadiye kayi ne ditekemena ne musuikibue kudi Satana. Mukelenge Yesu wakamupa budishikaminyi, ditalala ne disanka.

 

22.7   Makonka

1.   Mulami Muimpe nganyi?

2.   Dina dia muntu mubanji wa Alimataya nganyi?

3.   Bakaladika Mukelenge mu lukita lua nganyi?

4.   Yosefe wakateka tshinyi ku mushiku wa mbelu wa lukita?

5.   Pilato wakakema bua tshinyi?

     a) Yesu wakadi mufue. b) Yosefe wakamulomba tshitalu.

6.   Nikodemo wakadi Mufalese, anyi?

a) To. b) Eyo.

7.   Malia wa ku Magadala udi tshilejilu tshia mukaji wa

     mushindu kayi?

a)   Mukaji wa kulamata. b) Mukaji mubanji.

 

 

23    Dilesona No. 23 — Dibika dia Mukelenge Yesu ku Lufu (Matayo 28:1-15. Mako ch. 16. Luka ch. 24. Yone ch. 20)

Yeye kena kunoko, wakubika bu muakambeye. Luayi, numone muakadiye mulale (Matayo 28:6).

 

Dituku diabo dia kuikisha diakamba kushika; pakabanga butuku kutshia bua dituku dia kumudilu dia lumingu, Malia wa ku Magadala ne Malia mukuabo bakalua kutangila lukita. Monayi, buloba buakakanka bikole; muanjelo wa Mukelenge wakapueka panshi mufume mu diulu, wakalua, wakamuja dibue, waka-shikamapu. Mpala wende wakadi bu muele wa nvula, bilulu biende biakadi bitoke too bu neje; balami bakamutshina, bakazakala, bakalua bu bantu bafue. Muanjelo wakandamuna bakaji ne, Kanuntshinyi; ndi mumanye ne, Nudi nukeba Yesu, wakashipabo ku mutshi mutshiamakane. Yeye kena kunoko, wakubika bu muakambeye. Luayi, numone muakadiye mulale. Yayi nuenu lubilu, nuambile bayidi bende ne, Yeye wakubika ku lufu; monayi, neadianjile kumpala kuenu mu Galela, nenumu-moneku; nakunuambila bualu ebu. Bakumuka lukasa ku lukita ne buowa ne disanka dinene, bakaya lubilu bua kumanyisha bayidi bende. Yesu wakasangila nabo, wakabela muoyo. Bakalua kudiye, bakamukuata ku makasa, bakamukukuila. Pashishe, Yesu wakabambila ne, Kanutshinyi; yayi bienu, nuambile bana betu ne, Yayi mu Galela, nenunmoneku. Pakadibo baya, balami bakuabo bakalua mu musoko, bakambila bakuidi banene malu onso. Pakasangishabo ne bakulu, pakapungabo diyi, bakapa masalayi mpalata ya bungi (mpalata yakadi biamu bia argent bia bantu ba kale), bakambila ne, Nuambe ne, Patuakadi balale tulu, bayidi bende bakalua butuku, bakamuiba. Biunvua ngovena tshilumbu etshi, netumuitabujije, netunusungile, kanuena ne bualu. Masalayi akangata mpalata, akenza bu muakambilabo; lumu elu, bakalutangadisha munkatshi mua Bena Yuda too ne katataka” (Matayo 28:1-15).

“Pakabika Yesu ku lufu dinda dia dituku dia kumudilu dia lumingu … Malia wa ku Magadala … wakaya, wakamanyisha ba- kadi bikale ne Yesu, pakadibo bajinga badila. Pakunvuabo ne, Yeye udi ne muoyo, wakamueneka kudi Malia, kabakitabuja.” (Mako 16:9-11).

 

23.1   Muanjelo wa Mukelenge udi umuja dibue

Muanjelo wakamuja dibue bua kuleja balondi ba Mukelenge ne, Yeye kena mu lukita, kena kunoku, yeye wakamana kubika bu muakuambeye. Balami ba bena lukuna ba Mukelenge bakalua bu bantu bafue kumpala kua bukole bua Nzambi pakabisheye Mukelenge Yesu ku bafue.

Dibika dia ku lufu dia Mukelenge wetu didi bishimikidi bia Lumu Luimpe. Paulo wakafundila Bena Kolinto ne, “Bituikala batekemene Kilisto anu mu muoyo ewu nkayawu, tudi tutamba bantu bonso kukengela luse. Kadi katataka Kilisto wakumana kubishibua ku bafue, bu mamuma a kukuama a diambedi a bantu bakulala tulu mu lufu” (1 Kolinto 15:19,20).

Pakafua muena kuitabuja, bena Kilisto badi basambibue ku meyi a busambi a mu Mukanda wa Nzambi: “Bualu bua bitui- tabuja ne Yesu wakafua, ne wakabika ku lufu kabidi, muomumue Nzambi nealue ne bantu aba nende kabidi bakalala tulu mu lufu bualu bua Yesu. Bualu bua Mukelenge muine neapueke mu diulu wela diyi dikole, ne diyi dia muanjelo mutambe bakuabo bunene, ne diyi dia mpungi wa Nzambi; ne bantu bafue mu Kilisto nebabike diambedi; ne pashishe tuetu batshidi ne muoyo badibo bashiya netuangatshibue nabo popamue mu matutu, bua kusangila ne Mukelenge mu lupepele; nunku netuikale ne Mukelenge tshiendelele” (1 Tesalonike 4:14-17).

 

23.2   Malesona mu tshikoso

a)  Nzambi wakamanyisha bantu bonso kuonso ne, Muananyi wakansankisha mu mu mudimu wende wa bupikudi, paka- bisheye Mukelenge Yesu munkatshi mua bafue.

b)  Nzambi wakajadika patoke too, difila diende bu mulambu bua malu mabi etu diakadi dikumbane bua kushikija dibanza dia muntu yonso wamuitabuja bu Musungidi ne Mukelenge. “Yeye, pakafileye mulambu umue bua mibi tshiendelele, wakashikama ku tshianza tshikole tshia Nzambi … bualu bua ku mulambu umue yeye wakavuija bantu badi bajidibua bakane tshishiki tshiendelele” (Ebelu 10:12-14).

c)  Mukelenge Yesu wakapita lufu bukole. Bualu bua yeye waka- lupita bukole, bantu bende badi balupita bukole kabidi. Yeye   wakamba ne, “Meme ndi bianyi dibisha, ndi bianyi muoyo, udi ungitabuja, nansha biafueye, neikale ne muoyo kabidi. Unvua diyi dianyi, witabuja wakuntuma, udi ne muoyo wa tshiendelele, kena ulua ku tshilumbu, wakumuka ku lufu, wakabuela mu muoyo” (Yone 11:25. Yone 5:24).

d)  Dibika dia Mukelenge didi dijadika ne, Yeye muine wakapita lufu ne Satana bukole. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Bua ku lufu luende yeye amuvuije tshianana udi ne bukole bua lufu, ndiabolo mene, ne bua yeye apikule bonso aba bakadi bakuatshibue mu bupika matuku onso a muoyo wabo bua ditshina diabo dia lufu” (Ebelu 2:14,15).

e)  Bana ba Nzambi badi mua kupita mateyi a Satana bukole. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Bana bakese, nudi ba Nzambi, nuakubapita bukole (bantu ba Satana) bualu bua yeye udi munda muenu (Nyuma Muimpe) udi upita yeye udi wa mu buloba (Satana) bunene. Nganyi muntu udi upita malu a pa buloba bukole? Anu yeye udi witabuja ne, Yesu udi Muana wa Nzambi (1 Yone 4:4. 5:5). Satana wakadi mubiki-dibue ne, “Mukokeshi wa buloba” kudi Mukelenge Yesu (Yone 14:30).

 

23.3   Makonka.

1.   Nganyi wakumuja dibue dinene ku lukita?

2.   Pakalua muanjelo bua kuumuja dibue, balami ba lukita bakalua bu bantu ba mushindu kayi?

3.   Pakakeba bakaji Yesu ku lukita, muanjelo wakabambila tshinyi?

4.   Nganyi udi dibisha ne muoyo?

5.   Mukelenge Yesu wakapita nganyi bukole?

6.   Mukelenge Yesu wakapita tshinyi bukole?

 

24    Dilesona No. 24 — Mukelenge Yesu udi ubanda mu Diulu (Luka 24:46-53. Mako 16:19,20. Bienzedi 1:9-11)

Kilisto … wakabuela mu diulu muine, bua kumuenekeye mpindiewu kumpala kua Nzambi bua bualu buetu (Ebelu 9:24).

 

Mukelenge wakambila bayidi bende ne, “Bakafunda ne, Mbimpe bia Kilisto kukengeye ne kubikeye ku lufu papita matuku asatu; mbimpe kabidi bia kuambilabo bisamba bionso bualu bua kukudimuna kua mitshima ne bua kujimijibua kua mibi yabo mu dina diende, babangile ku Yelushalema. Nuenu nudi bamanyi ba malu aa. Monayi, ndi nutumina mulayi wa Tatu wanyi; kadi nushale mu musoko ewu too ne panuluatshishabo bukole bua mu diulu. Yesu wakabalombola too ne ku muaba wakadi buludiludi ne Betania; wakabisha bianza biende, wakabasankisha. Pakadiye ubasankisha nunku, wakumuka kudibo, wakatuadibua mu diulu. Bakamutendelela, bakapingana ku musoko ne disanka dinene; bakadi mu ntempelo ku dituku ne ku dituku batumbisha Nzambi” (Luka 24:46-53).

 

24.1   Mulayi wa Tatu

Mukelenge Yesu wakambila bayidi bende ne, “Monayi, ndi nutumina mulayi wa Tatu wanyi, kadi nushale mu musoko ewu too ne panuluatshishabo bukole bua mu diulu” (Luka 24:49). Mukelenge wakabambila bualu bua Nyuma Muimpe. Diambedi Mukelenge kayi muanji kuya ku mutshi mutshiamakane, yeye wakambila bantu bende ne, “Nendombe Tatu, yeye neanupe Musambi mukuabo, ikale nenu tshiendelele. Kadi palua Musambi unanutumina, Nyuma wa bulelela mene mene, wafuma kudi Tatu, yeye neangambe; nuenu kabidi nudi nungamba, bualu bua nuakadi nanyi ku tshibangidilu too ne katataka” (Yone 14:16. 15:26,27). Bayidi bakashala mu Yelushalema too ne ku dituku dia Pentekoste, Nyuma Muimpe wakalua bua kushikija mulayi wa Mukelenge ne dituku adi bayidi bakambila Lumu Luimpe mu bukole buende (Bienzedi ch. 2).

 

24.2   Mulayi wa Mukelenge Yesu

Diambedi Mukelenge Yesu kayi muanji kuya ku mutshi mu- tshiamakane, yeye wakambila bayidi bende ne, “Mitshima yenu kayizakadi; nuitabuje Nzambi, nungitabuje meme kabidi. Mu nzubu wa Tatu wanyi mudi miaba ya bungi ya kuikala; bu bualu ebu kabuyi bulelela, nakadi kunuambila; nenye kunulongoluela muaba. Binaya ne binanulongoluela muaba, nempingane kabidi, nenuangate kundi meme muine, bua kundi ngikala, nuenu nenuikaleku kabidi. Nudi bamanye njila wa kundi nya. Toma wakamukonka ne, Mukelenge, katuena bamanye kuwaya, tudi bamanye njila kudi kunyi? Yesu wakamuambila ne, Meme ndi bianyi njila ne bulelela ne muoyo; kakuena muntu udi mua kulua kudi Tatu, kayi muanze kulua kundi diambedi” (Yone 14:1-6).

 

24.3   Bualu bua Toma, muena mpata

Toma wakadi muena mpata. “Bayidi bakuabo bakamuambila ne, Tuakumona Mukelenge, kadi yeye wakabambila ne, Bingikala tshiyi ntangila bibangu bia milonda bidi mu bianza biende, tshiyi mbueja munu mu bibangu bia milonda, tshiyi mbueja tshianza mu lubadi, tshiena ngitabuja. Pakapita matuku muanda mukulu kabidi, bayidi bende bakadi mu nzubu, Toma wakadi nabo. Bibi biakadi binshila, Yesu wakalua, wakimana munkatshi muabo, wakamba ne, Ditalala dikale kunudi. Yeye wakambila Toma ne, Tuma munu webe kunoko, umone bianza bianyi; tuma tshianza tshiebe, utshibueje mu lubadi luanyi; kuikadi ne mpata, witabuje. Toma wakamuandamuna ne, Mukelenge wanyi, ne Nzambi wanyi. Yesu wakamuambila ne, Bualu bua wewe wakuntangila, wakuitabuja, bakungitabuja, kabayi banze kuntangila, badi ne disanka (Yone 20:25-29).

 

24.4   Badi bamona Yesu ubanda mu diulu

Yesu wakabalombola too ne ku muaba wakadi buludiludi ne Betania, wakabisha bianza biende, wakabasankisha. Pakadiye mubasankisha nunku, wakumuka kudibo, wakatuadibua mu diulu. Bantu ba pa buloba bakabisha bianza bia Mukelenge Yesu bua kubikuma misumadi ku mutshi mutshiamakane, yeye muine wakabisha bianza biende bua kusankisha bantu pakabandeye mu diulu. Pakadibo bamutangila, “monayi, balume babidi bimane pa buipi nabo baluate bilulu bitoke too; ne bakamba ne, Nuenu Bena Galela, nudi bimane nutangidila mu diulu tshinyi? Yesu ewu wakadi nenu wakubandishibua mu diulu, nealue kabidi bu munuakumumona ubanda mu diulu” (Bienzedi 1:9-11).

Yesu wakenza bimanyinu bikuabo bia bungi ku mesu kua bayidi, bidi kabiyi bifundibue mu mukanda ewu; kadi malu aa adi mafundibue bua nuenu nuitabuje ne, Yesu udi Kilisto, Muana wa Nzambi; ne bua nuenu nuikale ne muoyo mu dina diende, pa- nuitabuja” (Yone 20:30-31).

 

24.5   Malesona mu tshikoso

a)  Pakakadi bayidi ba Mukelenge nende, “pakadibo bamu-tangila, wakangatshibua mu diulu; ditutu diakamuangata, kabakamumona kabidi” (Bienzedi 1:9)

b)  Mukelenge wakapa bantu bende mulayi wa Nyuma Muimpe. Ku dituku adi too ne lelu muntu yonso udi witabuja Mukelenge bu Musungidi ne Mukelenge udi ne dipa dia Nyuma Muimpe. Dipa dia Nyuma Muimpe didi dipa dinene. Nyuma Muimpe udi tshieya tshia bupianyi bua muena Kilisto, udi ushala ne muena kuitabuja too ne udi nende mu butumbi, mu diulu, “kuakabuela Yesu bu mudianjidi bua bualu buetu” (Efeso 1:13,14. Ebelu 6:20).

c)  Mukelenge neapingane bua kushikija mulayi wende kudi bayidi bende ne, “Binaya ne binanulongoluela muaba, nempingane kabidi, nenuangate kundi meme muine, bua kundi ngikala, nuenu nenuikaleku kabidi” (Yone 14:3. 1 Tesalonike 4:13-18).

d)  Lumu Luimpe ludi bua bonso ba pa buloba, kadi Mukelenge wakambila bayidi bende bua kubanga kuluambila mu musoko wa Yelushalema, nansha bena musoko bakela mbila bua  bualu buende ne, Umushipe ku mutshi mutshiamakane, umushipe ku mutshiamakane. Luse lunene be!

e)  Pakabanda Mukelenge Yesu mu diulu, bayidi bende bakamu- tendelela, bakapingana ku Yelushalema ne disanka dinene. Buonso buabo bakadi ne mitshima muomumue, bakananukila kutendelela Nzambi, ne bakaji, ne Malia mamu wa Yesu, ne bana babo ne Yesu (Bienzedi 1:14).

 

24.6   Makonka

1.   Pakamueneka Mukelenge Yesu kudi bayidi mu nzubu, waka- bambila tshinyi?

2.   Nganyi wakadi muena mpata?

3.   Mukelenge wakambila Toma ne, “Tuma munu webe kunoko, umone bianza bianyi, tuma tshianza tshiebe, utshibueje mu lubadi luanyi, kuikadi ne mpata, witabuje. Toma waka-muambila tshinyi?

4.  Diambedi Mukelenge kayi muanji kutuadibua mu diulu yeye wakambila bantu bende bualu bua “Mulayi wa Tatu”, mulayi awu wakadi tshinyi?

5.   Pakadi Mukelenge pepi ne kutuadibua mu diulu yeye waka- lombola bayidi bende ku muaba wakadi buludiludi ne musoko kayi?

6.   Banganyi bakambila bayidi ba Mukelenge ne, Yesu ewu nealue kabidi bu muakumumona ubanda mu diulu”?

     a) Banjelo. b) Bena Yuda bakuabo.

7.   Bayidi bakapingana kuabo ne tshinyi?

     a) Disanka dinene. b) Kanyinganyinga.

 

 


25    Mandamuna ku Makonka a Malesona

25.1  Dilesona No. 1

1.   Ba pa buloba (bantu bonso).

2.   Beteleheme.

3.   Mu tshidilu tshia nyama.

4.   Kamuakadi muaba.

5.   YESU.

6.   b)  Bua kusungila bantu bende ku mibi yabo.

7.   a)  Nzambi udi netu.

 

25.2    Dilesona No. 2

1.   Bakadi balama mikoko yabo.

2.   Muanjelo wa Mukelenge.

3.   Mu mpata.

4.   Lumu luimpe lua disanka dinene.

5.     Balami bakadi batumbisha Nzambi.

6.   b)  Balami ba mikoko ne bantu bonso.

7.   a)  Muntu yonso udi witabuja.

 

25.3    Dilesona No. 3

1.   Mutoto.

2.   Udi muledibua Mukelenge wa Bayuda udi kudi kunyi?

3.   Ngolo, mananashi ne mula.

4.   a)  Kumushipa.

5.   b)  Mula.

6.   b)  Bakanyema mu Ejipitu.

7.   Muoyo wa tshiendelele.

 

25.4  Dilesona No. 4

1.   Dikumi ne bibidi.

2.   Mu ntempelo.

3.   Wakadi unvua meyi a bayishi ne ubakonka malu.

4.   Kubatumikila.

5.   Unemeke tatu webe ne mamu webe.

 

25.5  Dilesona No. 5

1.   Mukelenge Yesu.

2.   Bakamiamina mashi ku mutshi wa pamutu pa mushiku wa

      mbelu ne ku biluwa bibidi bia mushiku wa mbelu.

3.   Nzambi wakapita pamutu pa nzubu yabo.

4.   Disalayi diakatua Mukelenge Yesu difuma mu lubadi.

5.   a) Bua kuvuluka Mukelenge mu lufu luende.

 

25.6    Dilesona No. 6

1.   Muanjelo wakamueneka kudiye.

2.   Mukaji webe neakulelele muana.

3.   Elizabeta.

4.   Ne bianza biende.

5.   Dina diende Yone.

6.   a) To. Bakasua kumuidike ne, Zakayo, bu tatu wende.

7.   b) Pakafundeye ne, Dina diende Yone.

 

25.7   Dilesona No. 7

1.   Mubatiji  (Yone Mubatiji).

2.   Bua Yone amubatize.

3.   Ewu udi Muana wanyi muna-nga, yeye udi unsankisha bimpe.

4.   b)  Ewu udi Muana wa Nzambi.

5.   b)  To.

6.   a)   Eyo. Muena Kilisto udi mua kunyingalaja Nyuma Muimpe.

7.   b)  To. Dibatiza kadiena mua kusungila muntu.

 

25.8    Dilesona No. 8

1.   Mu tshipela.

2.   Matuku makumi anayi.

3.   a)   Misangu isatu.

4.   a)   Diyi dia Nzambi.

5.   b)   Dutelonome.

6.   b)   Banjelo.

7.   a)   Diyi dia Nzambi.

 

25.9    Dilesona No. 9

1.   Mu Galela.

2.   Ku mukuna.

3.   Bayidi bende.

4.   Disanka.

5.   a) Nebukute.

6.   a) Bantu bakuabo nebabafue luse.

7.   Lumu Luimpe.

 

25.10   Dilesona No. 10

1.   Ibidi.

2.   Pa dibue.

3.   Pa lusenga.

4.   Wakupuka.

5.   b)  Kakadi muibake pa  bishimikidi bimpe.

6.   b)  Mukelenge Yesu Kilisto.

7.   a)  Muntu udi weyemena kudi Kilisto.

 

25.11                      Dilesona No. 11

1.   Mukelenge Yesu.

2.   Mu buatu.

3.   Diyi dia Nzambi.

4.   Yakazokola maminu.

5.   Satana.

6.   Makuabo lukama lukama, makuabo makumi asambo-  mbo asambombo, makuabo makumi asatu asatu.

7.    b) Mu mutshima muende.

 

25.12                      Dilesona No. 12

1.   Mukelenge Yesu.

2.   Bua tshisumbu tshia bantu.

3.   Bafundi ba mikenji ne

      Bafalese.

4.   Wakabika, wakenda.

5.   Mibi yebe idi mijimishibue.

6.   a) To. Bambi ba Diyi dia

          Nzambi kabena bamanye

          mua kujimija mibi.

7.   Lumu Luimpe.

 

25.13   Dilesona No. 13

1.   Pakamba diba kupueka.

2.   Wakadi mulale tulu.

3.   Tshipupu tshikole.

4.   Akabuela mu buatu.

5.   b)  To. Kakadi mua kudina.

6.   b ) To.

7.   Muoyo wa tshiendelele.

 

25.14                      Dilesona No. 14

1.   Nkata ne nkanu.

2.   Wa bukoya.

3.   Dina diende didi Legona.

4.   Mukelenge Yesu.

5.   b)  Lungenyi luimpe.

6.   b) Eyo.Mukelenge udi mumanye mua kulama bantu bende.

7.   Mukelenge Yesu.

 

25.15                      Dilesona No. 15

1.   Muanende wakamba kufua.

2.   Ku makasa a Yesu.

3.   Dikumi ne bibidi.

4.   Bua kuondapa muanende.

5.   b) Ditabuja dilelela.

6.   a) Bakamuseka.

7.   b) Yesu.

 

25.16                      Dilesona No. 16

1.   To.

2.   Unemeke tatu webe ne mamu webe.

3.   Sinai.

4.   Nzambi.

5.   b)  Ku ditabuja.

6.   a)  Tudi ne Musungidi bualu.

7.   Yesu Kilisto.

 

25.17                      Dilesona No. 17

1.  Yeleko.

2.   Banyengi.

3.   Ne tshioyoyo.

4.   Babidi.

5.   Muena Samalea.

6.   a)  Mikenji ya Mose.

7.   b)  To. Mikenji kayena mua

            kusungila muntu.

 

25.18                      Dilesona No. 18

1.   Mu nzubu wa Mufalese.

2.   Nzambi.

3.   Lumu Luimpe.

4.   Kudi bantu bonso.

5.   a)  Wakula budimi.

6.   b)  Bintu bionso bidi bilongolola.

7.   b)  Bantu babikidibue diambedi bakapidia dibikila.

 

25.19                      Dilesona No. 19

1.   Bana babidi.

2.   To. Kakadi ne disanka.

3.   Wakadisha ngulube.

4.   Bipusu.

5.   b) Masanka a mu nzubu wa tatu wende.

6.   b)  Luse.

7.   a)  Buobumue ne disanka.

 

25.20                      Dilesona No. 20

1.  Bua lufu luende ne dibika diende.

2.  Mukelenge Yesu Kilisto.

3.  Yudasa Isakaliote.

4.   Kutuangana kua mishiku.

5.   b) Nembike.

6.   b) Dipatuka dia Bena Isalele mu Ejipitu.

7.   a) Bakalala tulu.

 

25.21                      Dilesona 21

1.   Pilato.

2.   Kulekela muena lukanu umue.

3.   Balaba.

4.   Umushipe ku mutshi mutshiamakane.

5.   Tshifulu tshia bukelenge.

6.   Bakamukumina milonda mu bianza ne mu makasa.

7.   Bulelela, muntu ewu wakadi Muana wa Nzambi.

 

25.22                      Dilesona 22

1.  Mukelenge Yesu.

2.  Yosefe.

3.  Yosefe wa Alimataya

4   Dibue dinene.

5.  a)  Yesu wakadi mufue.

6.  b)  Eyo.  Nikodemo wakadi Mufalase.

7.  a)  Mukaji wa lulamata.

 

25.23   Dilesona 23

1.  Muanjelo wa Mukelenge.

2.  Bantu bafue.

3.  Yeye kena kunoku, wakabika bu muakambeye.

4.   Mukelenge Yesu.

5.   Satana.

6.   Lufu.

 

25.24                      Dilesona 24

1.   Ditalala dikale kunudi.

2.   Toma.

3.   Mukelenge wanyi, ne Nzambi wanyi.

4.   Kulua kua Nyuma Muimpe.

5.   Betania.

6.   a) Banjelo.

7.   a) Disanka dinene.