Diunvuija Ku dituku dia

Dipungila Dipia-dipia

LOMO

Mei a ku mpala

« Muntu kakuikala ne muoyo anu bua bidia nkayabi, kadi bua mei onso adi alupuka munda mua Nzambi » (Lumu luimpe luakafundabu kudi Luka 4. 4).

Edi ndiandamuna dia Mukelenge wetu Yesu Kilisto kudi Satana muteyanganyi, didi divuluija bena kuitabusha ne, kudisha kua muoyo wa buana bua Nzambi udi munda muabu, ne kudiunda kuabu kua mu nyuma, kudi kufuma ku dibala dilondangane ne dia ku dituku ku dituku dia Dî dia Nzambi.

Bua kukankamika ne kulombola dibala edi, dipungila dipiadipia, tshitupa tshibidi tshia Mukanda wa Nzambi, diakakosolodibua mu bitupa bia mvesa mitshintshika ya kubala ku dituku ku dituku, mikale ne diunvuija dikese. Diunvuija ditudi nadi mu bianza edi, didi tshitupa tshia mudimu wa mikanda itanu (ya kubala kua diyi dia Nzambi mu bidimu bitanu). Tshikebelu tshia mudimu eu tshidi mu mukanda eu mu Français.

Katubangi kubala mu mudimu eu, katuyi banji kulomba Nzambi bua mei aa ikale ne dikuatshisha mu mitshima yetu.

 

Kuvuluka :

(mv. 4-9 = mvesa 4 ku 9)

(mv. 4, 9 = mvesa 4 ne 9)

(Heb. 1. 1, 2 = Hebelo shapita 1 mvesa 1 ne 2)

Table des matières

Lomo 1. 1-17. 237

Lomo 1. 18-32. 237

Lomo 2. 1-16. 237

Lomo 2. 17-29. 237

Lomo 3. 1-18. 237

Lomo 3. 19-31. 237

Lomo 4. 1-12. 237

Lomo 4. 13-25. 237

Lomo 5. 1-11. 237

Lomo 5. 12-21. 237

Lomo 6. 1-14. 237

Lomo 6. 15-23. 237

Lomo 7. 1-11. 237

Lomo 7. 12-25. 237

Lomo 8. 1-11. 237

Lomo 8. 12-21. 237

Lomo 8. 22-30. 237

Lomo 8. 31-39. 237

Lomo 9. 1-18. 237

Lomo 9. 19-33. 237

Lomo 10. 1-13. 237

Lomo 10. 14-21. 237

Lomo 11. 1-15. 237

Lomo 11. 16-36. 237

Lomo 12. 1-8. 237

Lomo 12. 9-21. 237

Lomo 13. 1-14. 237

Lomo 14. 1-18. 237

Lomo 14. 19-23 ; 15. 1-13. 237

Lomo 15. 14-33. 237

Lomo 16. 1-16. 237

Lomo 16. 17-27. 237

 


 

Lomo 1. 1-17

Mikanda mifunda1 idi mikanda yakafundila bapostolo ekelesia anyi bena kuitabuja kampanda, ne munda muayi tudi tusangana malongesha malelela a buena kilisto. Wa bena Lomo, nansha bikalawu wakafundibua kunyima kua mikuabu mikanda, wakatekibua, ku mpala kuayi bua kabingila kalelela. Bualu bua tshiena bualu tshiawu tshidi Lumu luimpe. Bua bualu ebu, Nyuma wakalongolola ne, ku mpala kua kuangata malongesha a buena kilisto kampanda adi mu mikanda idi ilonda, bidi bikengela diambedi kuvuijibua muena kilisto. Mulunda wanyi, wewe udi ubala mifundu ei, udi mupeshibue pebe mushindu eu lelu, biwikala kutu muanji kuakidila lumu luimpe. Ulombe kudi Mukelenge bua alenge mutshima webe ne kondo kawu ku buenzeshi bua bukole bumuepele bua Dî dia Nzambi, ne ku bukokeshi bua lumu luimpe ludi « bukole bua Nzambi ku lupandu kudi muntu yonso udi witabuja » (mv. 16).

Mukanda eu wakafundibua ku mpala kua luendu luende lua njiwu ya dibutuka dia pa mayi ludibu bakule ku ndekelu kua mukanda wa Bienzedi bia bapostolo. Paulo kakadi muanji kuya mu Lomo, nansha kakadi muanji kumona bena Lomo ne mpala wende. Kadi – tshidi ngikadilu wa mudimu onso muimpe, – udi (Paulo) mûle ntente ne dinanga bua bualu buabu ne nangananga ku mpala kua bionso, bua muntu udiye musue kubambila : Yesu Kilisto. Dina diende didi diuwule ntente mu nvensa ei ya kumudilu. Yeye ke ngudi tshiena bualu tshia lumu luimpe, nshindamenu wa malanda onso a Nzambi ne muntu anyi ? Ku luseke lukuabu, mushindu utudi tumona Paulo mudilongolole bua kuamba lumu luimpe kudi badiye ubikila ne banangibue ne bansantu (mv. 15, 7), udi utujadikila ne mukeshi mulenga wa lumu luimpe kawena wimanyina ku dilekedibua dia mibi nansha. Ludi lubumbakasha malongesha onso a mu Kilisto.

 

1. Mikanda mifunda : Les épitres.


 

Lomo 1. 18-32

Ku mpala kua kunvuija mushindu kayi udi Nzambi ubingisha muntu mubi, bidi bikengela kutuisha muntu yonso ne udi umue wa ba munkatshi muabu. Nzambi udi musue kubanga tshilumbuluidi ne bantu buonso. Tudi mua kuela meshi ne misangu mikuabu ba npangano, kabena ne dipila ku mpala kua Nzambi ; bualu bua kabena ne Dî difunda. Kadi kutangila matuku onso, ku mesu kuabo badi ne mukanda mukuabu mubulula : wa bifukibua (Mis. 19. 1). Kadi kabakasua kumanya ne kutumbisha mufuki wabi ne bakapanga kumusakidila (ke tshidi dibanza kudi bantu buonso ba pa buloba bujima). Muntu yonso wakapeta lungenyi, bua ku lolu, amanye kupitshila ku bionso bidiye umona, mua kuangata dipangadika ne, Nzambi udiku. Kadi bantu ne lungenyi elu, bakadienzela mpingu, padib’adi pakaluabu bapika ba bukole bua bubi, bakabafila mu nkuka yonso mibi.

Malu onso adi Nzambi uleja muaba eu bua muntu wa mubidi, adi mabipe be. Kadi Nzambi kena ubadila dipila edi anu kudi bantu badi badifila mu kuenzenza kua malu mabi aa, kadi kabidi kudi badi « bikalangane ne dî dimue ne bobo badi baenza ». Kubala kua bikandakanda bidi biakula malu a mubidi, kusanka mu malu a tshianana ne adi kaayi makane, bionso ebi nkuditeka mu « tshilumbuluidi tshiotshimue ne benji ba malu aa » (mv. 32 ; Mis. 50. 18).


 

Lomo 2. 1-16

Nansha muntu muikale mukuluke mushindu mushindu kayi mu bubi, neasangane mukuabu pende udi mutambe kukuluka udiye mua kulumbuluisha bua kudibingisha ! Udi ne lukuka lua manaya, neapetule mukuatshiki wa maluvu, ne mukuatshiki wa maluvu neaditambishe ku mpala kua muenji wa malu mabi mashilashilangane. Mu bulelela, malu onso aa mabi adi amueneka kutudi mu mitshima yetu. Patudi tulumbuluisha bakuabu (mv. 1), tudi tufila bumanyishi bulelela ne tudi bamanye ne ebu mbubi ; tudi tuleja ne tudi ne kondo ka mutshima. Koko aka kadi katupisha petu tuetu misangu yonso itudi tuenza bietu malu aa muomumue. Bantu buonso badi ne kondo ka mutshima (Gen. 3. 22). Mu buimpe buandi, Nzambi udi udiambuluisha naku bua kubafikisha ku dikudimuna mutshima (mv. 4), kadi kena witabuja bua buobo kulumbuluisha naku bakuabu. Kudi anu umuepele udi ne bukokeshi bua kulumbuisha bakuabu : nYesu Kisto (mv. 16 ; Yone 5. 22 ; Bienz. 10. 42). Yeye neasokolole « malu onso masokoka a bantu » bienzedi biabu bionso, ne meshi onso adi kaayi akumbana akasokokabu ku mesu kua bantu (Mat. 10. 26).

Mutondelelayi kakui kushanguluka malu enu onso masokoka a bundu adi mu mutshima wenu. Kondo kebe ka mutshima kakena bu diyi dia muena lukuna webe nansha, kadi bu mulunda udi ulua kukuambila : ambila Mukelenge Yesu bua bualu buaku ; neatangile buaku.


 

Lomo 2. 17-29

Shapita ei idi itulesha mushindu utu tshilumbuluidi tshienzeka ku tubadi. Ku muntu ne muntu, badi ne bilumbu badi bapita bua kulumbulula ku mpala kua mulumbuluishi munene. Kunyima kua dipila dia mupote (shap. 1), ne kua muena meshi (mbangilu wa shap. 2) ; Muena yuda ke udi ubuela mu tshialu. Udi wimana ne mutu wende mujula mulu. Dina diende dia buena Yuda, mikeshi yakadiye weyemena, Nzambi mulelela udiye welangana meshi bua dimumanya diende (mv. 17…), bionso ebi bidi bimupesha diditambisha ku mpala kua bakalumbulula ku mpala kuende (mupote = mumpanganu ; muena meshi = muena gelika), ne wela meshi ne, malu aa neamubingishe… Kadi diyi dia mulumbuluishi didi dimuambila tshinyi ?

Ntshia kukulumbuluisha ne ku Mena ebe a butumbi (mv. 17) ne ku dimanya diebe (mv. 18), anyi ku meyi adi apatuka mukana muebe (mv. 21), kadi ku bienzedi biebe. « Wewe udi ulongesha bakuabu… wewe udi uyisha… wewe udi wamba… », tshindi natshi bualu, ntshiudi wenza… ne tshiudi kuyi wenza (Mat. 23. 3). Kuena ne tshia kubingishibua natshi nansha, masanka ebe adi atamba kuvudisha dipila diebe.

Bubi bua bapote budi bubikidibua ne malu adi kaayi a Nzambi 2 (shap. 1. 18) : mbuena kuamba ne luendu ludi kaluyi ne mikandu ne didikanda, bilondeshele nkuka ya mubidi (1 Yone 3. 4). Bubi bua bena yuda budi bubikidibue ne bupidia (mv. 23), mbuena kuamba ne bupidia bua mikeshi ya Nzambi mimanyibue. Ne lelu eu, mushindu kayi udi bena kilisto bikale ne bujitu ebu ; bobu, badi ne dibuluibua dionso dia Dî dia Nzambi !

 

2. Malu adi kaayi a Nzambi : Iniquité.


 

Lomo 3. 1-18

Udi mubinge nganyi ? Nzambi udi upisha anyi ? Anyi muntu udi udibingisha ?

Mupostolo udi wela dî ne : « Nzambi ikale muena bulelela ne muntu yonso asanganyibue muena mashimi » (mv. 4). Dî dia Nzambi kadiena diumushibue bualu bua bena Yuda kabena baditabuje nansha (mv. 3 ; Ebel. 4. 2). Ne mamuma matambe bubi, bobo bantu aba bakadi batamba kuditumbisha bua mikenshi yakadibu nayi. (shap. 2. 17), kutangila yoyi mikenshi ei yakadi ibamanyisha mushindu kayi wakadibu bapila. Anu bu mudi mushipianganyi udi udibingisha, kadi nkayandi kabidi upesha ba mpulushi bumanyishi budi bujadika patoke dipila diende. Mushindu eu Nyuma wa Nzambi bu mudi Nzuji munene ku tubadi, udi ubadishila muena Yuda udi ku tubadi dilondangana dionso dia mifundu idiye kayi kayi mupange kumanya, mipatula anu mu yakabalaye misangu yonso (mv. 10-18).

Muena tshilumbu mukuabu udi mua kushintulula kuakula mushindu mukuabu ne : ntshiena ngela mpata bua dipila dianyi nansha, kadi dipila dianyi edi, didi ditamba kulesha buakane bua Nzambi patoke ; mu bulelela, padidi koku, ke padi buakane bua Nzambi bumueneke. Kuela kua menji kua mushindu eu kudi kua bupote ! Bu biobi bikale mushindu eu, Nzambi wakadi mua kulekela bua kulumbuluisha ba pa buloba (mv. 6). Kadi mushindu eu kakadi mua kuikala ne buakane nansha, ne kena mua kudivila nansha (2 Tim. 2. 13). Ku mpala kua dikosa dia tshilumbu dia ndekelu, Nzambi udi utshimuna diela dia meshi dia ndekelu didi muntu bu tshifukibua tshiandi ukeba bua ku disokoka kunyima kuau bua kudilamuna ku dipila.


 

Lomo 3. 19-31

Bantu buonso ku mpala kua tshilumbuluidi tshia Nzambi, badi bapange tshia kuakula, mishiku yabu idi mikanga. Kakuena dishilangana, bantu buonso basatu badi ne dipila, ne bakumabanyine ku mikenshi dinyoka dia lufu (mv. 19).

« Buonso bakenza bibi ne badi bapanga kupeta butumbi kudi Nzambi ». Ke bua bualu kayi dinyoka dinene ne : « neufue bulelela » diakambibua kudi Nzambi ku mpala kua dikuluka dia muntu mu bubi (Gen. 2. 17), didi dijadikibua : « difutu dia bubi ndufu » (shap. 6. 23). Bua muena mutshima mukole, ikale wa ba bisamba bia bende anyi muena Yuda, tshilumbuluidi etshi tshidi tshishala tshilelela kudiye tshiendelele ne tshilumbuluidi tshiamueneshibua bantu buonso ku mpala kuatshi dituku diadia, tshidi bulelela budi bukuatshisha buowa (Buak. 20. 11…). Kadi tangila muakuidi (avocat) udi wimana ku tshilumbuluidi etshi bua kukuatshisha bantu bonso ba bisamba bia bende anyi bena yuda bakamusungula ku ditabusha. Kena ukepesha malu mabi akenzabo, bu mudi bakuidi bakuabu benza ku mpala kua tubadi tua bantu pa buloba. Udi ubalumbuluila ne dijikula ne : bantu aba badi bakumbanyina lufu, kadi lufu elu, luakamana kukumbajibua, bu dibanza difutshibue ; lufu, luanyi mene luakafuta mushinga wa bundu wa malu mabi abu.

Eyowa, buakane bua Nzambi budi bukumbashibue, bualu bua dinyoka diakaman’abo kushikisha, kabena mua kudifila musangu muibidi kabidi nansha. Ne bikala Nzambi udi muakane bua kulumbuluisha bubi, udi ushala kabidi muakane bua kubingisha muntu mubi « ku ditabuja dia mu Yesu » (mv. 26).


 

Lomo 4. 1-12

Padi tshibandilu tshitambe kuikala tshipi bua kupeta tshintu tshiteka kulu, muntu muimane pa tshibumba kena mua kutshiangata, momumue kabidi badi muinshi muende. Tuabadi muaba mukuabu ne : « Kakuena kansungansunga » (shap. 3. 22) ; muena Yuda nansha muena Gelika muomumue, kena upeta butumbi kudi Nzambi. Muntu nansha umue kena ufika ku butumbi ebu, kupitshila ku tshibandilu tshia buakane bua bu muntu, netshikale anu tshipi. Tshimuenenu tshidi ne, nansha Abalahama (mv. 3) ne Davidi (mv. 6) bakadi mua kuimana ne bukokeshi kakui mpata kulu kua tshibandilu etshi tshia bienzedi, kabakadiambuluisha nabi bua kubingishibuabu ku mpala kua Nzambi. Bikala buobu kabakabingishibua nunku, nganyi mukuabu udi mua kukeba kubingishibua ku bienzedi ? Bua kulesha bimpe ne lupandu lua ku ngasa kaluena lulondangana ne meshi a mubidi ne « kudisua » kua bena Yuda (shap. 3. 27), mv. 9, 10 idi ivuluisha ne nkambua Abalahama wakabadibua buakane ku mpala kua kupeshibua tshimanyishilu tshia ditengula (Gen. 15. 6 ; 17. 24). Tshikondo tshiakamubingisha Nzambi, wakadi mufuanangane ne banpanganu.

Bua kusungidibua, bidi bikengela diambedi kudimanya ne ndi muntu mubi, mbuena kuamba ne kudimona ne ndi mukumbanyine tshilumbuluidi tshia Nzambi tshiakamana kuambibua mu shapita wakushala kunyima. Anu « muntu mubi », ne mubi nkayende ke udi Nzambi ubingisha (mv. 5 ; fuany. Mat. 9. 12).


 

Lomo 4. 13-25

Bu mudi Nzambi ne bukole bua kuenza bu mua kalayaye (mv. 21), muntu ku luende luseke udi mutambe kuteketa bua kuakaja bujitu buende. Ke bualu kayi milayi yonso yakalayabu Abalahama (ne bena kilisto buonso kabidi) kayena ne dibanza nansha dimue dia kukumbasha… bidi bikengel’anu kuitabusha patupu. Bimuenenu bionso biakadi ku mubidi wa Abalahama ne Salai biakadi bimueneka bitapuluke ne bionso biakajadikila Nzambi Abalahama. Kadi yeye eu, « kakelesha mpata mumutshima wandi nansha… mûshibue ntente ne dimanya dionso… » (mv. 20, 21). Ditabusha dikole dia mushindu eu diakamufumina kudi kunyi ? Ku bualu bua wa (Abalahama) wakadi mumanye yeye eu wakamupesha milayi ei ne, wakamupesha lulamatu luonso. Tshiala 3 tshia muntu utudi tunemeka bikole tshidi ne mushinga munene kutudi kutamba tshia muntu utudi katuyi bamanye ne tshidi tshijadika bipungidi. Ditabuja didi ditabusha milayi bualu bua didi ditabusha Nzambi wakayenza (mv. 17, 3 ; fuany. 2 Tim. 1. 12). Didi didiangatshila malu manene onso adi Dî dia Nzambi dijadika : lufu lua Mukelenge Yesu bua kujimisha mibi, dibika diandi bua kutubingisha (mv. 25).

Muanetu musuibue, ku dibala diebe, paudi mufike ku kanungu aka, udi mua kuamba popamue ne bena kuitabuja buonso ne, nkadi ne ditabusha edi didi difila lupandu. Mukelenge Yesu wakadifila bua mibi yanyi (meme) ; Nzambi wakamubisha ku bafue bua dibingishibua dianyi anyi ?

 

3. Signature : Tshiala.


 

Lomo 5. 1-11

Bamufutshile dibanza ne mubingishibue, muena kuitabuja udi wela diyi dikole dia disanka diandi (mv. 1). Wakamana kupeta ditalala ne Nzambi. Udi mulengeshibue kudi mulumbuluishi munene kupitshila ku bualu mene buakadi mua kukoka tshishi tshiandi : « lufu lua Muanende » (mv. 10) ! Mu bulelela, dinanga dia Nzambi kadiena dikumbanangana ne dinanga dikuabu nansha. Edi mene « ndinanga diende yeye », didi ne kabingila kuonso munda muende. Wakananga bantu batshianana bakadi kabayi ne bualu bua kunangibua, ku mpala kua kabayi banze kuenza bualu nansha bumue buimpe, pakatshidibu kabayi ne bukole (mv. 6), bantu babi (mv. 8), ne bena lukuna (mv. 10 ; 1 Yone 4. 10, 19). Kutangila anu diodi dinanga edi, didi ditshikishibua katataka mu mitshima yetu.

Ku mpala kua ba pa buloba badi baditumbisha ku malu adi kaayi ashala kashidi, muena kuitabusha kayi mua kufua bundu (mv. 5), udi mua kusanka bua ditekemena diende dia mushinga munene didi ku mpala kuende : Butumbi bua Nzambi (mv. 2). Udi kabidi ukumbana kusanka mu makenga a tshikondo etshi. Bualu bua adi apatula bimuma biakane (mv. 3, 4) bidi bivuija ditekemena diandi dipiadipia ne dia bukole. « Ke anu mu bualu ebu… » (mv. 11) : tudi ne dikima dia kutumbila mu bipedi, kadi ku mpala kua bionso, kutumbila mu eu udi utupeshabi : Nzambi nkayandi, wakalua Nzambi wetu mu Mukelenge wetu Yezu Kilisto.


 

Lomo 5. 12-21

Bua muena kuitabuja udi mukudimune mutshima mu bulalu bua lufu, mukanda mufundila bene Lomo wakadi mua kuimanyina mu mvesa 11. Bualu bua mibi yandi buakamana kushikishibua ; udi mukumbanyine butumbi bua Nzambi. Kadi bua eu utshiena utungunuka kuikala pa buloba, bualu bukole budi bumueneka kubanga apa : utshiene ne ngikadilu mukulukulu munda muende, « bubi », budi ne bukole anu bua kukuama mamuma mabole ne manyanguke. Udi bua bualu ebu mua kushimisha lupandu luende anyi ? Tshidi tshilonda kubanga mu shap. 5. 12 tô ne ku shap. 8, tshidi tshitulesha mushindu kayi wakalongolola Nzambi bua kushikisha bualu ebu : Wakapisha ke anu mamuma (bienzedi bibi), kadi wakapisha kabidi muji mubi wakadi ukuamisha mamuma mabole, muji eu ke udibu babikila ne « muntu mukulukulu », (shap. 6, 6), udi mufuanangane ne Adama wa kumudilu. Tuele meshi ne muena mashinyi a mikanda, mumane kulongolola mukaba wa mukanda, wakapua muoyo bilema binene, bidi binyanga meshi a mufundi wa mukanda eu. Biapatulaye mikanda ya bungi, bilema ebi nebimueneke misangu yonso mu mikanda bungi buayi buonso bua patulaye. Buimpe kumona ku mesu bua mukanda eu, kabuena mua kushintulula bilema bidi munda nansha. Buakupeta mukanda udi kauyi ne bilema ebi, bidi bikengele bua mufundi ashipe mukaba wa kumpla mubi enzulule difunda ne mukaba mupia-mupia.

Adama wa kumudilu udi bu mukaba wa bilema eu. Bungi bua bantu, mbunyi bua bantu babi ! Kadi Nzambi kakakeba bua kulongolola ngikadilu wa mu Adama wa kumudilu. Wakabanga muntu mupia-mupia Kilisto, ne wakatupa muoyo wende.


 

Lomo 6. 1-14

Bakuabu badi bamba ne mbualu bupepele ! Bu mudi ngasa utamba kuvulanga ne bu mudi malu mabi atudi tuenza atamba kulesha ngasa eu patoke, nunku tushale mu kuenzenza kua malu mabi bua kusankisha dijinga dia mubidi wetu (mv. 1, 15). Kadi, tuanji kuela meshi bua muana mujimine. Mumane kumuona dimuakidila dinene dia kamuakidila nadi tatu’ende, wakakeba kabidi bua kupingana ku luseka lule kuakadiye mu dikenga, wamba munda munda ne : ndi mumanye ne tatu neangakidile mu nzubu, misangu yonso inasanka bua kupingana anyi ? Nansha kakese ! Ngelelu wa meshi wa mushindu eu, kena wa muana wa Nzambi mulelela nansha. Kena mua kuamba nunku bualu bua diambedi udi mumanye mushinga wakafuta Musungidi wende bua ngasa eu, ne udi utshina bua kumubungamisha. Pashishe, bualu bua bubi kabuena bumukokesha kabidi. Bua bualu ebu, muntu mufue (tshitalu) kena mua kuteyibua kabidi kudi nkuka ya mubidi ne mateta nansha. Lufu luanyi ne Kilisto (mv. 6), ludi lumusha bukole buonso ne bukokeshi buonso kundi. Ne edi didi dipikudibua dimpe !

Shap. 3. mv. 13-18 wakatulesha ne bitupa bionso bia muntu : Ludimi luandi, makasa ende, mesu ende… biakadi « bielelu bia nvita bia bubi » ku bupika bua bubi (mv. 13). Nunku ! pa diba dia dikudimuna dia mutshima wanyi, bitupa bia mubidi ebi bidi bibueshibua mu bukokeshi bua Mfumu mukuabu, bidi bilua bielelu bia nvita bia buakane mu bianza bia eu ukadi ne bukokeshi buonso kundi.


 

Lomo 6. 15-23

Kakuena bualu budi muntu ukeba bu budikadidi buandi. Kutangila, bua budikebela nunku budi bua patupu. « Budikadidi bua muntu budi anu bupika bua Satana » (bu mudi mufundi mukuabu wakula J.N. Darby). Misangu yonso, muntu udi ulua kumanya bulelela ebu kunyima kua dikudimuna dia mutshima wende. Kanyunyi kakuata, kadi kamanya ne masala adi masuika anu padiku kateta bua kubuka. Mukelenge Yesu wakalongesha wamba ne : « muntu yonso utu wenza bubi udi mupika wa bubi ». Kadi wakakumbasha wamba ne : « Bianupa Muana budishikaminyi, nenuikale ne budishikaminyi bulelela » (Yone 8. 34, 36).

Budishikaminyi… kadi ke bua kuenza disua dietu nkayetu nansha : kuenza mushindu’eu, nkudipingasha mu bupika butuakadi diambedi ! « Matuku mapite akashala » tuakakumbasha disua dia mubidi wa pa buloba (ne mamuma kayi atuakapeta ? mv. 21 ; 1 Pet. 4. 3) ; patuakakuatshila Satana mushimianganyi mudimu, buonso buetu tuakadi mu tshisumbu tshia bantu bashimibue, tukumbanyine nunku difutu dibi : lufu, luakamana Kilisto kuambula tshilumbuluidi pa muaba wende (mv. 23). Tô ; patuikala badishikamine, mbua tuetu kukuatshila Nzambi mudimu ne kumutumikika mu mutshima (mv. 17 ; 2 Kol. 10. 5). Bu mudi nsongalume eu mupika, mupikudibue dituku dikuabu ku bianza bia mukelenge mushipianganyi, kudi muena luendu mukuabu wakamufua luse ; pa mutu pa kuya kutungunuka ne muoyo wende mu budikadidi, wakalomba bua kubenga kushilangana ne wakamufua luse ; dijinga diandi dionso diakadi dia kumukuatshila mudimu matuku ende onso a muoyo wende.


 

Lomo 7. 1-11

Mikeshi kayena anu ipishia bienzedi bibi bindi ngenza, kadi kabidi idi ilumbuluisha ngikadilu wanyi mubi, tshilejelu kupanga kuanyi kua bukole bua kunanga Nzambi ne kunanga muntu n’anyi bu mudi (mikeshi) mifunda. Nunku mikeshi idi imbuesha kakuyi luse, mu dipishibua dia mukeshi wa Nzambi… Nakapikudibua ku mikenshi mushindu umue unakapikudibua ku bubi : ku lufu (mbuena kuamba ne lufu luanyi ne Kilisto mv. 4). Padi muena lukanu ufua, tshilumbuluidi tshia pa buloba katshiena mua kumuela kabidi mu lukanu nansha.

Nunku tuamba tshinyi mikeshi idi mibi anyi, bualu bua Nzambi wakasua ku nkuba ku bukole buayi anyi ? Mupostolo udi ukudimuna tshiakabidi ne : « nansha kakese » (mv. 7). Bikala ndi ndenga tshintu tshiteka mu nzubu wa binfuanyi, misangu mikuabu tshiena ngela meshi ne ndi muenze bibi nansha. Kadi kutangila ndi mu dipila dinene bikalaku kudi mufundu mufunda ne : kulengi. Kadi kabidi misangu ya bungi, difunda edi, neditabulushe bakuabu ku disanka dia kulenga tshintu etshi. Bualu bua ngikadila wa mubidi wa lutambishi udi ufila muntu anu bua kushipa mikeshi bua kujadika dipanga dikokela diende. Nunku ku mikeshi, Nzambi udi unsangana mu dipanga ditumikila ne udi upatula patoke lukuka ludi munda muanyi. Bua kumonaye mua kuntuisha ku bubi budi munda muanyi.


 

Lomo 7. 12-25

Bakafuangikisha mvesa ei ne muntu mukuluke mu bitotshi udienzeja ku bukole buende bua kudipatulamu. Dinyungakana diende dionso, didi ditamba anu kumujika. Padimoneye ne udi mufike ku ndekelu kua bukole buende ne udi pabuipi ne kufua, udi wela lubila lukole, bua muntu mukuabu alue kumusungila.

Mu ditangila, bualu ebu budi tshileshelu tshia bana ba Nzambi ba bungi mu tshikondo tshidi tshilonda dikudimuna diabu dia mutshima. Mupostolo udi uditeka pa muaba wa muena kuitabusha wa mushindu eu (bu yeye kakadi muntu wa mushindu eu, kakadi mua kuikala ne diluangana edi, ne luseke lukuabu, kakadi mua kusangana disanka mu mukeshi wa Nzambi : mv. 22). Udi utunvuisha difika diandi dia ku ndekelu kua bukole buandi. Muntu eu udi wela dî dikole dia majiya ! pa mutu pa kudiundadiunda, ndi ndisangana anu mu bubi matuku onso, ndi ndimona misangu yonso ne nakadi mushi mua bukokeshi bua bubi « bubi » (shap. 3. 9), ne bubi ebu buakadi buakankokesha4 (shap. 5. 21), budi bunkokesha ne lelu (shap. 6. 14), buakadi bunkuate mu bupika (shap. 7. 23), ku ndekelu « budi buikale munda muanyi » (mv. 17, 20) bu mudi muzanda wa disama usomba mu bitupa bia mubidi wanyi. Wansungila ku mubidi eu wa lufu nganyi ? Ndi ndimanya mutekete, tshiyi ne bukole… Nunku ndi mua kuya kudi mukuabu udi mua kunsungila. Ne Yesu udi unkuata ku tshianza.

Dilongesha dikole, kadi didi ne dikuatshisha ! Pa diba dindi tshiyi ne bukole bua kuenza bualu nansha bumue, ndi mua kuindila bionso anu kudi mukuabu.

 

Kadi wakamueneka Mukelenge, ne kukosa lukanu luetu ;

Ku mpala kua dinanga diebe dinene, dikenga dietu kuji ka Disanka kayi, ditabuja ku ngasa diakatulongesha ne

Tuakapeta ditalala, lupandu, Nyuma biebe !

Tshitupa 3 tshia H&C n° 148 tshikudi muna mu tshiluba.

 

4. uaku     regnait mu shap. 5, 21 ; ne Dominait mu shap. 6. 14, udi ne muaku umue mu tshiluba kukokesha.


 

Lomo 8. 1-11

Kunyima kua disumpakana dia mu shap. 7, ditalala dimpe didi dilonda. Mupishibue, katataka ndi mmanya ne kakuena kabidi dipila bua bualu buanyi kabid nansha : ndi mu kilisto Yesu, mu muaba wa ditalala dimpe. « meme muena majia (dikenga) », mutekete, tshiyi bukole bua kukumbasha bualu buimpe nansha bumue, nakusangana bukole bubikidibue ne : « mukeshi wa Nyuma wa muoyo » udi umpikula ku « mukeshi wa bubi », mbuena kuamba ne ku bupika buawu. Aa adi malu abidi malelela andi muangate ku ditabusha.

Batu bamba ne : nsenda wa mabaya, nansha bikaleye ne tshiamu tshia mudimu tshimpe, kena mua kusola bimpe pa dibaya dia masoso masoso nansha. Nzambi ke musonyi muimpe eu, ne mikeshi, ke tshiamua tshimpe (shap. 7. 12). Mikeshi ei yakalua mitekete ne mipange bukole ku « mubidi » wetu mutubula kudi bubi (mv. 3, 7). Tuakadi « mu mubidi » (mv. 9), ne budikadidi bua kuenza « bilondeshele » disua diau. Katataka, tudi mu Kilisto Yesu, tuenda « mu Nyuma » (mv. 4).

Kadi katuene mua kupanga kumanya ne, nansha patuikala katuyi « mu mubidi kabidi », kadi mubidi eu utshiena munda muetu. Anu, kunyima kua kuitabusha kuetu, nyuma wa Nzambi wakalua nkayende kushikama munda muetu bu muena Nzubu. Mubidi, « muntu mukulukulu » wakadi muena nzubu wa diambedi, udimu katataka anu bu mufutshidi udibu kabayi kabidi bitabusha, mukanyila mu nzubu wa munda. Kena kabidi ne bukokeshi… Kadi bidi bikengela bua meme ntabale bua kubenga ku munzuluila tshibi musangu nansha umue.


 

Lomo 8. 12-21

Nunku katuena kabidi « bena dibanza dia malu a mubidi », wakadi utulombalomba bua kukumbasha nkuka yau (mv. 12). Bualu bua tuakamana kulua bana ba Nzambi, ne Tatu wetu kena musue bua tuikale mu bupika nansha. Wakamana kutufutshila dibanza dionso dituakadi mua kufuta, bua tuetu tuikale badishikamine, tumutumikila anu yeye. Kale, mupika wa bena Lomo, wakadi mua kupikudibua (mbuena kuamba ne kumupesha budikadidi), anyi mene muangata mushindu wa pa buawu, mu mu mulongo wa bupianyi bu muana kudi tatu wende (tshidibu babikila mu français ne adoption), muikale ne bukokeshi buonso bua bupianyi. Eu udi mundidimbi mukese wa mushindu wakenzela Nzambi bantu bonso babi, banyanguke, babipe ne bamutombokele ! Nzambi kakabepesha anu dilekelela ku malu abu mabi, buakane ne dipikula dijalame, kadi kabidi wakabapa bua kuluabu bantu ba mu diku diandi. Ne bakapeshibua tshieya tshia Nyuma Muimpe, kudiye, ke kudi kabidi bana ba Nzambi bamanye malanda abu ne Nzambi udi Tatu. « Papa » anyi « tatu » (Abba mu tshiena Ebelu) udi muaku wa kumudilu udi muana mukese ubanga kujikula mukana muende (mv. 15, 16 ; 1 Yone 2. 13 ndekelu).

Kusangisha ku bujadiki ebu budiye mutupesha, Nyuma Muimpe udi utulongesha bua kufuisha – mbuena kuamba ne kubenga kukumbasha – malu a mubidi (mv. 13). Anu patuadilekelela balombodibue kudi Nyuma Muimpe, ke patuadimanyisha ne tudi bana ba Nzambi (mv. 14 ; fuany. Mat. 5. 44, 45) patutshiena tuindila kumueneshibua kuetu bu bana ku mpala kua bifukibua bionso (mv. 19).


 

Lomo 8. 22-30

Pa buloba ebu budi bunyanguke ne bubi, malu adi kâayi a buakane ne makenga, ne buowa bidi bikokeshapu. Muntu wakabueja bifukipua bionso ne lelu kabidi mabulunga onso (cosmos) mu mudimu wa patupu wandi (mv. 20), wa dinyanguka diende (mv. 21). Mikemu ya bakengeshibue buonso idi ibanda ifika ku matshiu a mulumbuluishi munene (Muadi 3. 34-36). Tuetu kabidi tudi tutua mikemu « mu mubidi wetu wa bupuekele » (Filip. 3. 21). Tutshiena tunvua dipungi dia bubi budi butunyunguluka, ne kabidi, bidi bikengela misangu yonso tuetu kudilumbuluisha nkayetu (mv. 13).

Butekete buetu budi bunene : katuena bamanye, ne mushindu wa kulomba, ne tshinyi tshia kulomba. Ne kabidi, udi mudimu wa Nyuma wa kulomba pa muaba wetu ne meyi adi Nzambi unvua (mv. 27). Ne katuena bamanye mene tshidi tshimpe buetu nansha. Kadi mv. wa 28, udi utujadikila ne malu onso adi enzeka, akamana kulongolodibua kudi Nzambi ne ku ndekelu, adi abuela bua dikumbasha dia « meshi ende », adi Kilisto muikale nsangilu wawu. Bualu, adi bua kupetela Kilisto balunda mu butumbi, buakadianshila Nzambi kumanya, kubikila, kubingisha, ne kutumbisha bantu aba bakadi mu dikenga dinene ne bashimine, badiye ulongolola katataka bua dibikidibua diabu dia mu diulu (mv. 29). Edi ndilondangana dinene dia meshi a Nzambi adi asuikakasha tshiendelele tshipite ne tshiendelele tshilualua, ne adi adianjila kufila mu tshikondo etshi, ngikadilu watshi !


 

Lomo 8. 31-39

Mushindu eu nunku udi Nzambi ukumbasha meshi ende onso a tshiendelele, udi upuwisha bapikudibue. Nkonko yonso yakadibu ne bua kudiele yakapeta mandamuna ayi makumbane ! Bikala Nzambi nende, muena lukuna kayi udi mua kuteta kumuenzela bualu bubi kabidi ? Nzambi udi umubingisha ; nganyi mukuabu katataka wateta kumubanda ? Umuepele wakadi ne bukokeshi bua kuenza nunku : nKilisto, yeye wakalua muakuidi wende !

Ntshinyi tshikuabu tshiabenga Nzambi eu wakatupa mu Muan’andi dipa ditambe mapa onso bunene ? Neatupeshe « bionso nandi popamue ». Bionso eyowa, popamue ne makenga bikalau akengedibua mu shila wetu wa ditabusha (mv. 28). Bidi bimueneka ne makenga aa, akadi ela menji bua kututapulula ku dinanga dia Kilisto, padiwu enzesha munda muetu manunganyi ne diteketa. Kutangila « malu aa onso » adi atupesha mushindu muimpe wa kubandila dinanga edi, bu bakadi kabayi ne mushindu mukuabu wa kudimanya. Nansha bikala mushindu onso wa diteta : Bipupu, Kanyinganyinga, dikengeshibua… mu bualu buonso ngâsa mushilashilangane wa Mukelenge udi umueneka mu mushindu wa pa buawu : dikuatshisha, disamba, disanka, kukenga ne badi bakenga 5 kupuangane. Ku mushindu onso wa dikenga, kudi kulua dikumbana dia mushindu wa dinanga kudi muntu bilondeshele dikenga didi dimukuate. Ne pikala dikenga edi ne ntatu yonso ya pa buloba mishike, netushale tshiendelele bakumbanyinyi ba dinanga edi dia Nzambi.

 

5. kukenga ne badi bakenga : sympathie.


 

Lomo 9. 1-18

Shap. 1-8 udi utuvuluisha lusumuinu lua muana mujimine : pakavulangana bubi buende, ngasa yeye wakatamba kuvulangana. Muluatshikibua ne tshikowelu tshia buakane, kakavuishibua bu muena mudimu anyi mupika mu nzubu wa tatu wandi nansha, Kadi wakabanga kuabanyangana nandi malanda mashemakane a buana (Luka 15. 11-32).

Kubanga mu shap. 9-11, netumone mpindieu bualu bua muan’ a bute, buena kuamba ne, tshisamba tshia Isalele, bua mabenesha akapetaye, ne bua mukau wandi. Bu tatu wa mu lusumuinu, mupostolo udi musue kunvuisha bena Isalele tshidi bunene bua ngasa. Ngasa eu kena musuikakasha ku malanda a ku ndelanganyi. Ndelanganyi yonso ya Abalahama kayakadi bana ba mulayi nansha ; tshileshelu tshia Esau, muena tshikama 6, nansha wakadi muana wa dipasa ne yakobo, kakapiana mabenesha. Ne bua bualu buandi, Nzambi wakamba mei aa makole : « nakapidia Esau (tumanye ne Nzambi udi wamba diyi edi kunyima mumane kumona mushindu wakenda Esau) ». Tudi mua kuela mpata ne dinanga diende diakamana kunzulula mishimi yadi yonso bua bualu buandi anyi ? Tuele meshi ku muadi wa Mukelenge Yesu bua dibutuka dia Yelushalema (Luka 19. 41), kanyinganyinga kanene kadi mupostolo wela lubila mu mv. yetu 2 ne 3.

Tudi tuambulula ne, ka ku bukokeshi bua ku kuledibua kudi kujadika ne kudi nganyi yonso, lupandu kudi ku ngasa. Nuenu bana ba bena kilisto, bualu ebu budi buambimbua patoke bua bualu buenu kabidi !

 

6. Tshikama : Profane.


 

Lomo 9. 19-33

Mu mutshima wabu mutambe bukole wa dikamakama, bantu bakadipesha bua kulumbuluisha Nzambi, bilondeshele tshipimu tshiabu : bakuabo badi bamba, bualu bua yeye neafikile kukumbasha anu disua diende diakamanaye kupangadika, neatulombe kabidi bua kuenza tshinyi ? (mv. 19). Badi batungunuka nekuela kua menji ne, muntu udi mua kuenza mudiye musue, bikalaye udi mudianjila kusungudibua bua lupandu (prédestiné), nanshakale, neasungidibue kadi, bikalaye kayi mudianjile kusungudibua bua kusungidibua nunku, kudiensesha kuende kuonso kudi patupu, kakuena mua kushintulula difutu diandi dia ndekelu nansha. Ne ku ngelelu wa meshi eu mubi, nkonko mikuabu idi ipatuka ; bu ei : Nzambi kena ne kansungasunga pa kudianjila kusunguila bakuabu ne kupidia bakuabu anyi ?

Mumanye ne eu ne wawa nebaye mu kabutu ka ngena, mbua tshiyi wakabafuka ?

Mushindu kayi udi Nzambi wetu muimpe mua kubueja bifukibua biende mu dikenga ?… Shapita eu udi utulongesha ne, Nzambi kakalongolola tshivuadi nansha tshimue katshiyi tshia buneme nansha (tshilongoluela tshishi tshiandi – mv. 21). Kutangila, yeye wakalesha biobio ebi lutulu, ne utshina nabu kabidi lutulu, ne lutulu mene lua « musangu mule » (mv. 22).

Kadi, bobo bantu aba babi, ke badi badilongoluela nkayabu bua mutshima wabu mukole, kakui kudikanda ku dibutuka dia tshiendelele. – Bualu bumue budi bulelela ne, tudi mua kuandamuna bantu badi balubakana mu meji nunku ne : Nzambi wakanubikila, nuenu badi ne dî diandi mu bianza bienu. Wakasua kunuenza penu bu bivuadi bia luse. Anu dipidia dienu nkayenu ke didi mua kukanda dikumbasha dia meshi a dinanga diandi (bala 1 Tim. 2. 4).


 

Lomo 10. 1-13

Dinanga diakadi nadi mupostolo kudi bana babu ba Isalele diakadi didilesha mu mushindu muimpe : Ku dibalombela Nzambi (mv. 1). Edi didi dibanza dietu dia kumudilu bua bana betu badi kabayi banze kukudimuna mitshima yabu bua kuitabusha Mukelenge Yesu bu Musungidi wabu. Paulo mu njila wakadiye diambedi, wakamanya ne, muntu udi mua kuikala ne lukunukunu bua Nzambi, kadi muikale mu nshila udi kayi usankisha Nzambi. Mushindu kayi udi matanda manene ne malelela afika ku dishimbuka bualu bua « kaena ne dimanya dilelela » ! Ne etshi tshidi tshileshelu tshimpe ne tshilelela tshia kudiensesha kua patupu kudi bantu ba bungi benza bua kubuela mu diulu, kutangila bidi bikengela kuitabusha anu Dî « didi pabuipi n’ebe » (mv. 8). Bu muntu wakakuluka mu tshina tshile, wakadiensesha musangu mule bua kupatukamu ku bukole buandi nkayandi, pa mutu pa kuakidila monshi wakamukupila bantu bamusungidi mu bianza biandi !

Mv. 9 ne 10 idi ituvuluisha ne ditabusha mu mutshima ne dijikula ku mishiku bidi malu abidi adi enda pamue malamatangane kaayi mua kutapuludibua. Bulelela bua dikudimuna budi kabuyi ne dijikula, budi mua kuedibua mpata.

Mu shap. 3. 22 kakuakadi kansungansunga ku mpala kua bubi. Buonso bakadi mu dipila muomumue. Apa kakenaku ku bualu bua lupandu (mv. 12). Buonso badi mua kulupeta. Mukelenge udi ne bubanshi bua kuandamuna ku majinga a buonso badi bamubikila.


 

Lomo 10. 14-21

Ditabusha didi difuma ku diunvua, ne ku diunvua dia Dî dia Nzambi (mv. 17). Bidi bia mushinga wa bungi bua dî dia bukole edi kuambibua mu buloba bushima. Mukanda wa Nzambi udi wamba mukana mua muprofe Yeshayi ne : « mona makasa a udi ulua ne lumu luimpe… bu midiu malengele » (Yesh. 52. 7). Wakadi wakula bua Kilisto nkayandi. Katataka, bapikudibue badi balua biabu batangalashi ba lumu elu luimpe. Eyo, bu yonso wa kudibu wakasua kuikala mu muaba wakamutuma Mukelenge, bu mutumibua wa lukunukunu, Dî diandi diakadi mua kunvuika tô ne ku nfudilu kua buloba (mv. 18). Mv. wa 15 udi utulesha kabidi mushindu mene udi bena kuitabusha mua kuamba dî edi : ke anu ku mei abu patupu, kadi kabidi ku dipuangana dia bienzedi biabu mu luendu luabu, bamane kubuesha makasa mu bisabata « bia kudilongolola kua kuvuisha lumu luimpe lua ditalala » (Efes. 6. 15).

Kutangila ! kudi kulua lukonko lua kanyinganyinga : « Wakuitabusha… nganyi » ? (mv. wa 16 ; Yesh. 53. 1) idi itulesha ne, mitshima ya bungi neyishale mikoleshibue. Ke muakadi tshisamba etshi tshia isalele, nansha mishindu ya bungi yonso ya kabadimusha nayi Nzambi mu dipungila dionso dikulukulu : Mose (mv. 19). Davidi (mv. 18), Yesh. (mv. 15, 16, 20, 21), mbuena kuamba ne Misambu ne baprofete. Kadi tudimuke bua katuikadi petu bena bupidia ne bena mpata (mv. 21).


 

Lomo 11. 1-15

Nansha muakakoleshaye mutshima, Isalele kena mulekedibue kashidi kudi Nzambi nansha. Mupostolo nkayende udi mumanyishi wa bualu buakadi ngasa mua kukumbasha bua disanka dia bena Yuda batomboke

(mv. 1). Kale mu matuku a Eliya, yeye eu wakadidinga mu meshi ende ne tshisamba tshionso tshiakalekela Yepowa. Mu diteketa diandi, Eliya wakafikila tô ne « bua Nzambi ele tshisamba etshi mulawu » (mv. 2, 3). Kadi ngasa buimpe kayi mu « diandamuna dia Nzambi » (mv. 4) ! Mu tshikondo tshionso Mukelenge udi mudilamine kasumbu kakese ka bena lulamatu kudiye badi kabayi bakukuila mpingu ya pa buloba ebu. Tudi petu ba munkatshi muabu mu tshikondo etshi anyi (mv. 5) ? Mv. wa 9 udi utupesha tshileshelu tshia tshidi mua kubikidibua bu mpingu eyi : kualakana kua mesa adi ku mpala kuabu kudi kulua buteyi kudi bena mitshima mikole, ne Misambu 69. 22, ukumbasha, « kusomba kuabo mu ditalala (kudiunda) » kudi kulua bukondo kudibu.

Kunyima kua kubikidibua kua bungi Isalele wakavuishibua mufofo ku ndekelu, bua disanka dia ba bisamba bia bende. Kadi dijinga dinene diakadi kudi mupostolo diakadi nunku : ne kupitshila ku mukawu wa bena Isalele kudi bantu ba bisamba bia bende bapia-bapia bakangata lupandu (mukawu mene wakatambaye kukenga : Bienz. 13. 45 ; 17. 5 ; 22. 21, 22), bakafikila ku dikeba dia ngasa wakalengululabo tô ne katataka (mv. 14 ; shap. 10. 19).

Masanka etu a buena kilisto, atambe kutabulusha dijinga kudi buonso badi batunyunguluke !


 

Lomo 11. 16-36

Bua kunvuisha bualu bua Bena Isalele ne ba bisamba bia bende, mupostolo udi wangata mufuanu wa mutshi wa mutshi muimpe wa Oleve udi tshinfuanyikishi tshia bena Yuda, ne mutshi wa Oleve wa mu tshisuku, tshinfuanyikishi tshia ba bisamba bia bende. Matamba andi makuabu akatudibua « bua bupidia » (mv. 20) ne pamuaba au wakâtulabo, bakalamika matamba a ku mutshi wa oleve wa mu tshisuku wa Ba bisamba bia bende. Kutangila muntu yonso udi mumanye ne mulami wa budimi utu wenza mushindu mukuabu. Utu ulamika matamba adiye utekemena bua kupola mamuma, ku mutshi wa mu tshisuku. Kubueshibua eku anyi kulamikibua eku, mupostolo udi ukubikila ne : « dilamika didi kadiyi mu tshilele (contre nature) » (mv. 24) dia ba bisamba bia bende ku tshikuku tshia mutshi wa Isalele, kudi kutamba kulesha bunene bua ngasa wakatubuesha tuetu badi kabayi bena Yuda, mu mabenesha akapeshabuo nkambua Abalahama. Biaditambisha kabidi ba bisamba bia bende bua bualu bua masanka aa, nebapete kabidi dinyoka bu difutu (mv. 20).

Tshikondo netshilue kunyima kua diambuibua dia ekelesia, tshikala buena kilisto bua kumesu mua kulumbulushibua ; kunyima kasumbu kakese ka lulamatu ka bena Isalele nekasungidibue kudi musungidi waku munene (mv. 26).

Nunku, ba bisamba bia bende kabakadi ne bupianyi nansha bumue mu ndelanganyi ; Isalele ku luende luseke, wakashimisha buende, buonso buabu bakalua mu ngikadilu munyanguke muomumue, kabayi ne mushindu mukuabu, anu wa kukengela luse lua mulu. Ne kumpala kua « ndondo wa bubanshi ne wa lungenyi, ne wa dimanya dia Nzambi, muposto udi wimana ne dikukuila » (mv. 33).


 

Lomo 12. 1-8

Tô ne apa, tuakumona tshidi Nzambi muenze bua bualu buetu. Shap. wa 12 ne ku 15, idi itulongesha tshidi Nzambi pende windila kutudi. Mukelenge wakama kuangata bukokeshi buonso pa mioyo yetu. Tumupesha bintu biende bionso : mibidi yetu, bu mulambu udi ne muoyo (mushilangane ne milambu mifue ne mibole ya ntendelelu wa buena yuda), bua yeye akuata nayi mudimu. Kadi, ku mpala kua tuetu kukuata mudimu, bidi bikengela meshi etu mapiamapia ajingulule tshidi disua dia Mukelenge (bala Kol. 1. 9, 10). Nansha tshimuenenu tshikale mushindu kayi, disua dia Mukelenge edi didi’anu dimpe, didi dimusankisha, ne diakane tshishiki (tutambe kuela meshi ku miaku ei…) ku bualu bumue ne ndisua diende (mv. 2 ; Yone 4. 34). Bidi bikengela kabidi tuetu kutabalelela meshi etu ne kualumbuluisha, bua ashale meshi a kudipuekesha kâyi a disua dia bumuntu nansha, meshi makane, kâyi meshi manyanguka nansha.

Mv. 6 tô ne ku wa 8, idi itela bipedi bikuabu bia ngasa : mudimu wa buambi 7, mudimu wa mukuatshishi mu ekelesia, kuyisha, kusengelela, kuabanya kua bintu, udi ukokesha… bakuabu badi mua kuamba ne midimu yonso ei kayena mintangile meme, idi bualu bua bantu bakâdi bakole mu ditabusha. Badi badibingisha mbimpe ! kadi batangile dipa dia ndekelu, didi mua kukumbashibua kudi muena kuitabusha yonso mukole nansha muana : « udi ulesha luse aluleshe ne disanka » (2 Kol. 9. 7).

 

7. Mudimu wa buambi : Prophétie.


 

Lomo 12. 9-21

Mu mv. 1-8, biakadi bualu bua mudimu wetu ku mpala kua Nzambi ; mv. 9-16 idi itela dibanza ditudi nadi kudi bana betu, kadi mv. 17-21 budi bujitu butudi n’abo kudi bantu buonso. Disengelela dionso didi muaba eu didi ne bua kuedibua meshi ne kusangana dikumbajibue dionso mu nsombelu wetu wa matuku a muoyo wetu. Bualu bua bukokeshi bua Dî dia Nzambi, budi mu miaba mishilangane : mu meku etu, ne ku mudimu wetu, munkatshi mua lubingu ne dituku dia lumingu, mu dituku dia disanka ne mu dituku dia dikenga (mv. 15)… Mu malu onso atudi tupitshila, katupangi kuenza bu bena kilisto nansha.

Mv. 11 udi utukankamika bua kukuata mudimu. Kadi midimu mishilashilangane idi miteka ku mpala kuetu : kukuatshisha bansanto, kusankidila benyi (mv. 13)… bionso ebi bidi ne bua kubumbakashibua mu miaku mikese ne « kukuatshila Mukelenge » mudimu (kabiyi bua butumbi buetu nansha).

Kusanka mu malu adi mapuekele, ne kudifuanyikisha ne badi bapuekele (mv. 16), kuitabusha ne lutulu malu onso mabi adibu batuenzela (mv. 17-20), bidi ngikadilu mishilangane ne bumuntu buetu. Kadi mu mushindu au, ke ngikadilu wa kilisto udi munda muetu umueneka, bu muakamuenekaye munda muandi (1 Pet. 2. 22, 23). Kuenza malu bimpe, kudi mushindu umuepele udi mutupesha bua kukanda kuandamuna ku malu bubi, ne udi kabidi mushindu wa kuapita bukole.


 

Lomo 13. 1-14

Kukokela kudi bakelenge, nkukokela Nzambi udi mubateke. Katuena mua kobakokela anu mu malu matapulukangane ne disua dia Mukelenge (fuany. Bienz. 4. 19 ; 5. 29). Bena kilisto badi bangata dikubibua ne midimu idi ikuatshisha buonso mienza ku mbulamatadi, badi ne tshia kuikala ne tshienzedi tshimpe tshia muena ditunga, kufuta misangu yonso tshitadi (mv. 7), kunemeka mei ne mikandu bia ditunga : ba mpulushi, mikalu…

Kanuikadi ne dibanza ne muntu (mv. 8) edi didi disengelela dinene ditudi katuyi mua kupua muoyo mu tshikondo tshietu etshi mudi mabanza malue tshibidilu anyi bu tshilele ! Mabanza adi mua kuikala butei misangu ya bungi.

1.      Tshia ku mpala kutekemena kupeta nsobelu udi kayi wetu nansha.

2.      mabanza adi mua kutueyemeshisha kudi bantu, pa mutu pa kueyemena Nzambi (Yelem. 17. 7).

3.      Adi kabidi mua kukeba nyuma ma kupanga lutulu ne wa disua dia bu muntu.

Ndi mua kukeba mua kusumba tshintu tshidi Mukelenge kayi muanze kumpesha lupetu lukumbane anyi ? Dibanza dinene ditudi mua kuikala nadi : dinanga didi nsangilu wa malongegesha onso adi mu shapita eu : dinanga bua Mukelenge (1 Pet. 2. 13), ne bana betu, bua bantu buonsokabidi.

Kabingila kanene kadi mua kutamba kutabulusha mitshima yetu kadi ne « butuku budi butshia » (Yeshay. 21. 12). Nansha midima ya pa buloba minenge mushindu kayi, muena kuitabusha udi mulombibue bua kuluata « biluilu bia nvita bia munya » (mv. 12 ; Efes. 6. 13…).

Mukelenge udi ulua !


 

Lomo 14. 1-18

Mukanda wa Bienzedi watuleshi mushindu kayi udi muena kuitabuja wakadi mupatukile mu buena Yuda muikale ne lutatu bua kulekela bilele bia ntendelelu wabu au. Ba bungi badiku kabidi lelu batshiena bakeba kukukumbasha bilele bia ku mesu : kudikanda bua kubenga kudia nyama mikuabu, kunemeka matuku a mafesto… Tudilame bua kubalumbuluisha ! Ntshiena ne bukokeshi bua kubenga ne muena kilisto kena mua kuenza mushindu eu « bua Mukelenge » (mv. 6) udiye muena mudimu wandi ne dibanza dia kumutumikila.

Misangu ya bungi, ngikadilu wa kukeba kulumbuluisha bakuabu udi mushindu wa kuleja patoke ne ntshiena mujingulule muoyo wanyi nkayanyi nansha. Bualu bua bingikala ndi luseke elu mukuatshibue ne bundu buanyi meme nkayanyi, ne kuluseke lukuabu muluatshishibue ne meshi a ngasa wa Nzambi udi untuala, kudisua kuanyi kuonso kudi kumuka mu lungenyi luanyi. kutangila ndi mua kuditeka bu mulumbuluishi wa mukuetu pandi ngidila ne, mu tshitupa tshipi nempite ku mpala kua tshilumbuluidi tshinene tshia Nzambi (mv. 10 ; nansha muikale mumana kubingishibua) anyi ? Ntshiena anu ne bualu bua kubenga kulumbuluisha ngikadilu wa muanetu, kadi kabidi ndi ne bua kudimuka bua kupanga kumulenduisha ku bienzedi bianyi. Ndi musengeledibue bua kudikanda ku tshidi mua kushipa (tshishilangane ne tshidi tshidiundisha) muena kuitabusha mukuabu. Bua bualu ebu mv. wa 15 udi umpesha mei a katshimu : muan’enu eu « nyeye wakafulabu kudi Kilisto ».


 

Lomo 14. 19-23 ; 15. 1-13

Mvesa ei idi itugunuka ne tshiena bualu tshia ngikadilu wetu ne bena kuitabusha bakuabu. Kumusha didimuisha dia kupanga kubalenduisha, tudi tusangana mikenshi ya kulonda :

1.      kulonda « malu adi avuisha ditalala… ne atudi mua kudiundishangana n’au » (mv. 19). Kutangila njanu idi ivuija bipeta bidi bishilangane ne ditalala ne kudiundishangana.

2.      Kutuala, nangananga mu milombo, mateketa a badi batekete (kabiena buinvuisha ne kuikala batekete bua mibi nansha), ne kuvuluka ne tudi petu ne dijinga dia bobo kututuadila petu mateketa etu kudi bana betu balume anyi bakaji.

3.      Kubenga kukeba tshidi tshitusankisha, kadi kukeba anu tshidi tshikuatshisha muanetu. Mushindu eu netulonde nshila ya udi tshileshelu tshietu tshipuangane (mv. 2, 3).

4.      Kukeba bua kuikala ne meshi amue bua buobumue bua dikukuila kadikadi dinyanguke (mv. 5, 6) ne « kuakidila » bantu buonso mu ngasa umue wakatuakidila petu kakui kansungasunga (mv. 7).

Tubale bimanyshilu bidi bitedibue mu shap. 15 kudi « Nzambi Tatu wa Mukelenge wetu Yesu Kilisto » (mv. 6). Udi « Nzambi wa lutulu ne wa busambi » (mv. 5) ne udi utupesha ebi kupitshila ku Dî diende (mv. 4). Udi kabidi « Nzambi wa ditekemena » ne udi musue kutûshamu (Mv. 13). Ku ndekelu mv. 33 udi umubikila bu Nzambi wa ditalala udi musue kuikala n’etu.


 

Lomo 15. 14-33

Mupostolo udi mutuishibue bua malu mimpe ku bidi bitangila bena kuitabusha ba mu Lomo (mv. 14).

Kudianjila kujadika malu mimpe kudi bana betu, nkutekemena kudi Kilisto udi munda muabu. Bidi kabidi mushindu wa kubatabuluija bua kujalamamu.

Ne kudipuekesha kunene, Paulo kena wamba bua dibakumbula diabu bu ne disengeelela diandi diakadi ne mushinga kudibu, kadi mumanye dikumbana diabu bua kusengelelangana muntu ne mukuabu (mv. 14). Ke bualu bua wakadi musue bua buobu bikale ne butumbi bua dikala diandi munkatshi muabu, kadi bua yeye nkayende ikale n’abu bua dibamona diandi (mv. 24 ndekelu). Ku ndekelu mupostolo munene udi ufundila bana babu ba mu Lomo ne udi dishinga ne milombo yabu (mv. 30). Muenseshibue kudi lukunukunu bua lumu luimpe, Paulo wakakeba misangu ya bungi bua kuya ku Lomo (nv. 22). Kadi Nzambi mu meshi ende, kakamuitabushila nansha. Tshimenga etshi tshinene tshia tshikondo atshi tshia kale, katshiakadi mua kulua tshitudilu tshia mudimu wandi. Kabiakadi bikengela bua ekelesia wa mu lomo aditumbishe bua kuikala mubanga kudi mupostolo nansha bua kuditekeye ku mutu kua ekelesia… bu mudiye kayi mupange (ekelesia wa mu lomo) kukeba kuikala ne bukokeshi ku mutu kua ekelessia mu buloba bujima lelu. « Ekelesia (mujima) udi musoko wa mu diulu ne wa tshiendelele wa butumbi ne wa meshi a Nzambi » (Dilonga dia dî difunda kudi J.N. Darby pa Bienzedi).


 

Lomo 16. 1-16

Shap. wa 12 wakatulongesha tshiakadi mua kuikala didifila ne mudimu wa buena kilisto. Shap. wa 16 udi utulesha mudimu eu mu Tshienzedi munkatshi mua bena kuitabusha ba mushinga ba mu Lomo badi mupostolo wela muoyo. Bu muakamba Mufundi mukuabu, apa tudi ne

« tshitupa tshia mukanda wa tshiendelele… kakuena mudimu nansha umue utudi tuenzela Mukelenge udi upanga kufundibua mu mukanda wende ; ke anu dina dia mudimu kampanda, kadi kabidi mushindu udiu muenza… » (wakafunda nunku udi C.H. Mackintosh mu mukanda wende wa Nomba Tshibejibeji tshia 135). Mushindu eu ke udi mu mv. 12 bana betu aba Tufaina ne Tufuso ne Pêsi kabayi batedibue mu tshisumbu to, kadi mbatele muntu ne muntu pa buende bualu bua bikala babidi ba kumudilu bakakuata mudimu mu Mukelenge, muisatu « wakatamba kûkuata kabidi » ne midimu yabu kayena mibuelakane nansha. Bionso bidi bitabushibue ne bifundibue kudi eu udi kayi mua kudidinga nansha.

Paulo ku luende luseke, kena upua muoyo bionso biakamuenzelabo nansha (ndekelu wa mv. 2, 4). Tudi tusanga apa « bakuatshishanganyi nende ba mudimu » Pisikila ne Akula (Bienz. 18). Nsangilu wakadi udisangisha anu mu nzubu muabu tshianana (ndishilangana kayi didi pankatshi pa nzubu wa basilike muashibue wa mu Lomo !).

Mioyo idiye ubela mu Kilisto idi itamba kusuikakasha buobumue bua bana ba muntu. Katuena mua kulengulula bua kufikisha mioyo yakatupeshabu bua kuela bana betu nansha.


 

Lomo 16. 17-27

Malu a disanka akasangana Paulo mu bena kuitabusha ba mu Lomo, kaakamupanyisha bua kumona njiwu yakadi nayi bena kuitabusha aba (mv. 19). Ku mpala kua kushikisha mukanda eu, udi ubadimusha bua balongeshi babi, bakadi ne tshimanyinu ne bakadi basua kudisankisha nkayabu, bakuatshila majinga ne nkuka yabu ya mubidi mudimu (difu diabu mene : mv. 18 ; Filip. 3. 19). Tshipeta tshimpe kudibu katshiakadi tshia kuelangana mpata « ne bantu ba mushindu eu » anyi kulonga bua kumanya bilema biabu, kadi, kutapuluka n’abo, ne bikale ne mitshima mitoke ku malu mabi (mv. 17-19 ; Nsum. 19. 27). Dimueneka dia malu mabi aa kadiena dipanga kutupesha meshi nansha. Ke buatshinyi, bua kutukankamika, Nyuma udi utujadikila ne tshitupa tshipi Nzambi wa ditalala neadiatshishe Satana mushi mua makasa enu (mv. 20).

Baledi ba bungi ba Paulo bakadi basanganyibua munkatshi mua bena kilisto ba kumudilu (mv. 11, 21), kakuyi mpata nansha mamuma a kulomba kuandi (shap. 9. 3 ; 10. 1). Bionso ebi bitambe kunyungisha kulomba kuetu bua bana betu badi kabayi banji kukudimuna mutshima !

Tshidi Nzambi utamba kuindila ku ditabusha dietu, nditumikila (mv. 19, 26 ndekelu), ne tshidi ditabusha dietu petu mua kuindila kudiye « kupitshila kudi Mukelenge Yezu Kilisto » tshidi Mbukole (mv. 25), lungenyi (mv. 27) ne ngasa (mv. 20, 24). Popamue ne mupostolo tumupeshe butumbi mu kumusakidila, nangananga mu dimusankisha.